“ทางรถไฟคุนหมิง-ไฮฟอง” เป็นทางรถไฟระหว่างประเทศสายแรกของมณฑลยูนนาน  และเป็นประจักษ์พยานร้อยปีประวัติศาสตร์ด้านการรถไฟ ซึ่งมีชื่อเสียงเป็นที่ระบือนามในการก่อสร้างทางรถไฟระดับสากล  ซึ่งมีชื่อเรียกว่า “รางเมตร” เนื่องจากเป็นรางรถไฟที่มีขนาดความกว้าง 1 เมตร 
แม้ว่าปัจจุบันนี้  มณฑลยูนนานได้เข้าสู่ยุคสมัยของรถไฟความเร็วสูงอย่างเต็มตัวแล้ว แต่รถไฟขนาดเล็กสายคุนหมิง-ไฮฟอง ที่เริ่มเดินรถอย่างเป็นทางการตั้งแต่ค.ศ. 1910  ตราบทุกวันนี้ก็ยังคงแล่นผ่านเมืองต่างๆจากเหนือลงใต้  บันทึกเรื่องราวประวัติศาสตร์ตลอดเส้นทาง และเป็นเครื่องยืนยันถึงความรุ่งเรืองที่แปรเปลี่ยนของเมืองคุนหมิงอีกด้วย
ปัจจุบัน “สถานีรถไฟคุนหมิงเหนือ” เป็นสถานีรถไฟแห่งเดียวของจีนที่มี พิพิธภัณฑ์ในสถานีรถไฟ  โดยสิ่งปลูกสร้างในส่วนพิพิธภัณฑ์จะเป็นสถาปัตยกรรมสไตล์ฝรั่งเศสโบราณ  กำแพงสีเหลือง  หลังคาสีแดง  หน้าต่างบานเกล็ดทรงโค้ง  และระฆังกลมบนยอดอาคาร  ทุกรายละเอียดได้สะท้อนกลิ่นไอของฝรั่งเศสอย่างเข้มข้น  อีกทั้งบอกเล่าถึงเอกลักษณ์และสถานะของสิ่งปลูกสร้างนี้อย่างเงียบๆว่า  เคยเป็นสถานีรถไฟของเส้นทางสายคุนหมิง-ไฮฟอง จึงมีชื่อเรียกอีกอย่างว่า “พิพิธภัณฑ์แห่งการรถไฟยูนนานและสถานีรถไฟรางเมตรเหนือ”
สิ่งของที่เก็บสะสมภายในพิพิธภัณฑ์ไม่เพียงเป็นเครื่องจักรกลในอดีตของรถไฟสายคุนหมิง-ไฮฟอง  แต่ยังมีหัวรถจักรไอน้ำและเชื้อเพลิงประเภทต่างๆ ของรถไฟแบบรางนิ้ว  รางเมตร  รางมาตรฐาน ตลอดจนโบกี้รถไฟยุคสมัยต่างๆ และสิ่งของอันทรงคุณค่าอีกนับหมื่นชิ้น  อัดแน่นด้วยประวัติศาสตร์ที่ผ่านลมฝนมานับพันปีของการรถไฟยูนนาน 
และเมื่อเดินทอดน่องไปเรื่อยๆ จะเห็นภาพจัดแสดงการทำงานของเจ้าหน้าที่ช่างเทคนิคที่ต้องแบกเครื่องมือตรวจวัดที่ละเอียด เพื่อก่อสร้างทางรถไฟแต่ละตารางนิ้ว ทั้งในบริเวณขุนเขาของยูนนานด้วยความยากลำบาก  ราวกับว่าบันทึกหน้าประวัติศาสตร์การรถไฟค่อยๆพลิกเปิดออกอย่างช้าๆตรงหน้า  ผู้ที่มาเที่ยวชมสามารถหาคำตอบทุกประเด็นเกี่ยวกับพัฒนาการของการรถไฟยูนนานได้ที่นี่  
ปัจจุบัน  พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ได้รับการปรับปรุงขยับขยายตามยุคสมัย ได้นำความก้าวหน้าแห่งการรถไฟความเร็วสูงสมัยใหม่ของจีน และเทคนิคการรถไฟใหม่ๆจัดรวมเข้ามาอยู่ในที่นี้ด้วย  ซึ่งไม่เพียงทำให้เห็นประวัติศาสตร์ความเป็นไปในอดีต แต่ยังมองเห็นอนาคตข้างหน้าได้อีกด้วย  ดังนั้น ภายใต้สิ่งปลูกสร้างแบบตะวันตกนี้  สภาพการทำงานของสถานีรถไฟแบบดั้งเดิมยังคงถูกรักษาให้คงไว้อย่างดี

วันที่ 1 เมษายน ค.ศ. 1910  ขบวนรถไฟสายคุนหมิง-ไฮฟอง  เริ่มการเดินรถอย่างเป็นทางการตลอดเส้นทาง 854 กิโลเมตร ในเวลานั้น  เริ่มเดินรถทุกวันในตอนเช้า และพอตกกลางคืนเมื่อเข้าเทียบสถานีจึงหยุดพัก  จากเมืองไฮฟองเวียดนามถึงคุนหมิง ตลอดเส้นทางต้องเดินรถใช้เวลา 4 วัน  นับแต่นั้นมา  ที่นี่เริ่มคึกคักอย่างไม่เคยมีมาก่อน  นักท่องเที่ยวจะไปเมืองอี้เหลียง  ไคหย่วน  เมิ่งจื้อ  เจี้ยนสุ่ย ตลอดจนฮานอยของเวียดนาม  จะต้องมาขึ้นรถไฟที่นี่  

จนกระทั่งปี 2003  เนื่องจากระหว่างทางรถไฟสายคุนหมิง-ไฮฟองมีสิ่งกีดขวางที่เป็นอันตรายเนื่องจากดินถล่มหรือหินทลาย การเดินรถขนส่งผู้โดยสารตลอดเส้นทางจึงหยุดลง  คงเหลือแต่การลำเลียงสินค้า  หลังจากที่หยุดเดินรถขนส่งผู้โดยสารทางไกล  กรมการรถไฟคุนหมิงเริ่มเปิดทำการขนส่งผู้โดยสารรถไฟรางเมตรระหว่าง สือจุ่ย-สถานีเหนือ-หวังเจียหยิง ระยะทางกว่า 30 กิโลเมตร  เพื่อใช้เป็นการคมนาคมท่องเที่ยวเขตชานเมือง  ผู้ที่ชื่นชอบการท่องเที่ยวหรือมีความจำเป็นที่จะเดินทางติดต่อก็สามารถใช้บริการต่อได้แล้ว
ที่พิพิธภัณฑ์การรถไฟคุนหมิงนี้ ยังมีร้านกาแฟร้านหนึ่งชื่อว่า “ร้านกาแฟแห่งความทรงจำรถไฟรางเมตร” โดยใช้ห้องพักรอขึ้นรถไฟปรับปรุงเป็นร้านกาแฟ  “หลี่ หย่านเหมย” เจ้าของร้านกาแฟเล่าว่า  เพราะตนเองมีความผูกพันกับรถไฟรางเมตรตลอดจนต้องการถ่ายทอดวัฒนธรรมทางรถไฟสายคุนหมิง-ไฮฟองให้ผู้คนได้รับรู้มากขึ้น จึงได้รับช่วงต่อร้านนี้  ดังนั้น ชั่วขณะที่ก้าวย่างเข้าไปภายในบริเวณร้านกาแฟเล็กๆแห่งนี้ คุณจะสามารถสัมผัสได้ถึงความผูกพันอย่างลึกซึ้งของเธอที่มีต่อรถไฟรางเมตร และความเคารพยกย่องต่อประวัติศาสตร์วัฒนธรรมการรถไฟจีน
กำแพงสีเขียว  หลังคาโค้ง เคาน์เตอร์เก็บเงิน ต่างถูกตบแต่งแบบย้อนยุคเข้ากับหัวจักรรถไฟโบราณ  และมีการประดับภาพความทรงจำเกี่ยวกับทางรถไฟสายคุนหมิง-ไฮฟองหลายภาพบนกำแพง แต่ละจุดล้วนสะท้อนวัฒนธรรมเส้นทางรถไฟสายนี้ไว้อย่างเข้มข้น  และเมื่อนั่งลงบนเก้าอี้โซฟาที่นุ่มสบายฟังดนตรีที่ทางร้านเปิดคลอไปเบาๆ ประกอบกับมีเสียงหวูดรถไฟดังเป็นระยะ หลังจากนั้นก็ลองสั่งกาแฟสดเวียดนามสักแก้ว  ขนมปังอีกสักชิ้นหนึ่ง  หรือปอเปี๊ยะเวียดนามที่ขึ้นชื่อ  เพื่อดื่มด่ำไปกับบรรยากาศทางวัฒนธรรมพร้อมๆ กัน
นอกจากร้านกาแฟแห่งความทรงจำรถไฟรางเมตรแล้ว  ยังมีร้านอาหารในคุนหมิงชื่อดังที่เป็นที่รู้จักของคนทั่วไปว่ามีคอนเซปต์รถไฟเข้มข้นไม่แพ้กัน นั่นก็คือ “ร้านอาหารสถานีรถไฟคุนหมิงใต้ปี 1910” ร้านอาหารนี้ตั้งอยู่ใจกลางเมืองคุนหมิง  ภายใต้สถาปัตยกรรมสไตล์ฝรั่งเศสที่สร้างขึ้นช่วงต้นศตวรรษที่ 20 
“ร้านอาหารสถานีรถไฟคุนหมิงใต้ปี 1910” ชื่อร้านมีที่มาจากประวัติศาสตร์ทางรถไฟสายคุนหมิง-ไฮฟอง แต่ละห้องภายในร้านได้ตั้งชื่อตามชื่อสถานีต่างๆ  เช่น ห้องสถานีล่าฮาตี้ ห้องสถานีปี้เซ่อไจ้ เป็นต้น  ทำให้ได้บรรยากาศเก่าๆอย่างเต็มที่ ซึ่งภายในห้องอาหารยังตบแต่งด้วยสิ่งของมากมายที่เกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์ในยุคนั้น  เช่น ภาพรางเมตรในอดีต  ไฟสัญญาณและแผนที่โบราณ เป็นต้น 
และโต๊ะอาหารข้างรางรถไฟจำลองในร้าน จะเป็นตัวเลือกแรกของลูกค้าที่เข้ามาใช้บริการ ซึ่งเด็กๆจะชื่นชอบกับการเล่นสนุกบนรางรถไฟมาก สำหรับเมนูของที่นี่จะเป็นอาหารท้องถิ่นของยูนนานเป็นหลัก เช่น ปาท่องโก๋ผัดถั่วลันเตา ยำขนมจีน  ซุปไก่ตุ๋นหม้อนึ่ง  ผัดมันฝรั่งซอย และขนมครีมทอด เป็นต้น ดังนั้น ถ้าคุณอยากลิ้มรสวัฒนธรรมอาหารมณฑลยูนนาน ที่นี่คือตัวเลือกชั้นดีที่ไม่อาจพลาดได้