“ชาวจีนชอบดื่มชา ชาวต่างประเทศชอบดื่มกาแฟ” เป็นความเห็นทั่วไปมานานแล้ว จนถึงทศวรรษ 1990 ของศตวรรษที่ 20 นอกจากโรงแรมหรูหราสำหรับชาวต่างประเทศแล้ว ไม่ค่อยมีร้านขายกาแฟในจีน ต่อมาปี 1999 Starbucks เปิดร้านแรกในจีน ในขณะที่ยังไม่แน่นอนว่า ชาวจีนที่ติดชาจะชอบเครื่องดื่มชนิดนี้หรือไม่ และในช่วงหลายปีที่ผ่านมา เครื่องดื่มกาแฟเป็นที่นิยมมากขึ้น มีประชาชนจีนชอบกินกาแฟจำนวนมากขึ้น แต่แท้ที่จริงแล้ว ชาวจีนชอบดื่มชาหรือกาแฟมากกว่า?

จีนเป็นแหล่งผลิตใบชา ชาวจีนพบและใช้ใบชาเป็นประโยชน์มาตั้งแต่เมื่อกว่า 4,700 ปีก่อน ดังนั้น การดื่มชาเป็นเรื่องธรรมดามากในสมัยโบราณของจีน จนถึงปัจจุบัน ชาวเผ่าต่างๆ ของจีนยังมีประเพณีที่ใช้ชาแสดงถึงมิตรภาพและความเคารพ ทำให้ชากลายเป็นหนึ่งใน “7 สิ่งเปิดประตูบ้าน” ของจีน 

“7 สิ่งเปิดประตูบ้าน(开门七件事)” ถือเป็น 7 สิ่งพื้นฐานสำคัญด้านการกินอยู่ของประชาชนจีน ที่สรุปขึ้นโดยชาวจีนโบราณ และเป็นที่ยอมรับแพร่หลายไปทั่วประเทศ จนกลายเป็นสำนวนติดปากมาถึงทุกวันนี้ ซึ่ง 7 สิ่งสำคัญที่ชาวจีนต้องมีเพื่อการดำรงชีวิตประจำวัน ตั้งแต่เปิดประตูบ้านในตอนเช้า ได้แก่ ฟืน ข้าวสาร น้ำมัน เกลือ ซีอิ๊ว จิ๊กโฉ่ว และชา (柴米油盐酱醋茶)

ชาวจีนปลูกชา ผลิตชาและดื่มชา ทำให้เกิดค่านิยมด้านชา และยังได้เพิ่มเติมความหมายทางวัฒนธรรมให้กับชาอีกด้วย ลู่อี่ว์-ผู้มีความรู้ด้านชาสมัยราชวงศ์ถังได้เขียน “คัมภีร์แห่งชา” เป็นหนังสือรวบรวมความรู้ด้านการผลิตและธรรมเนียมการดื่มชาในสมัยราชวงศ์ถังและก่อนราชวงศ์ถัง พร้อมแสดงความเห็นว่า ผู้ที่ผลิตชาและดื่มชาควรปฏิบัติตนตามระเบียบและคุณธรรมสังคม มีความขยันหมั่นเพียร ซึ่งปัญญาชนจีนโบราณนอกจากจะให้ความสำคัญกับน้ำใจและคุณธรรมแล้ว จะพิถีพิถันในเรื่องการใช้เครื่องมืออุปกรณ์ชงชา น้ำที่นำมาใช้ชงชาและศิลปะในการชงชา ซึ่งจะผสมผสานความคิดของลัทธิขงจื๊อ ลัทธิเต๋า และศาสนาพุทธไว้ด้วย และระหว่างดื่มชาจะยังมีการประพันธ์บทกวีถ่ายทอดความรู้สึกเกี่ยวกับชาเอาไว้มากมาย เฉพาะบทกวีสมัยราชวงศ์ถัง ก็มีกว่า 400 บทจากนักกวีกว่า 100 คน และถูกถ่ายทอดสืบต่อมาจนถึงปัจจุบัน จนเป็นพื้นฐานของวัฒนธรรมชาของจีน

เท่าที่มีการพบหลักฐานบันทึกเป็นลายลักษณ์อักษร ในสมัยก่อนคริสต์ศักราช คำว่า “ชา” หมายถึง พืชที่สามารถกินได้และมีรสขม ต่อมาภายหลังจึงได้พบว่า “ชา” มีคุณค่าด้านการเป็นยาด้วย ซึ่งมีสรรพคุณแก้หิวน้ำ ทำให้สดชื่น ช่วยย่อยอาหาร ช่วยระบาย และอื่นๆ แต่ว่า การที่พัฒนาจากด้านเป็นยามาเป็นเครื่องดื่มประจำวัน ยังมีสาเหตุพิเศษคือ เป็นความต้องการในชีวิตประจำวัน เพราะบริเวณใกล้มณฑลเสฉวน ส่านซีและหูเป่ย ซึ่งถือว่าเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยสำคัญของชาวฮั่น มีอากาศชื้นและฝนตกมาก ประชาชนบริเวณนี้จึงชอบรับประทานอาหารเผ็ดและชอบดื่มชา เป็นความเคยชินมาหลายพันปีจนถึงปัจจุบัน สภาพแวดล้อมเป็นปัจจัยที่ประชาชนดื่มชาเป็นเครื่องดื่มประจำวัน โดยมีหนังสือบันทึกว่า ประชาชนบริเวณนี้ต้องดื่มชาทุกวัน ถ้าไม่กินก็จะป่วย ทำให้น้ำชาค่อยๆ กลายเป็นเครื่องดื่มของชาวจีน

ชาวจีนชอบดื่มชากับเพื่อนๆ ญาติพี่น้อง เพราะนอกจากชอบรสชาติและมีประโยชน์ต่อสุขภาพแล้ว ที่ดึงดูดชาวจีนสำคัญอีกอย่างก็คือ ทำให้รู้สึกผ่อนคลายได้

ชามีฐานะสำคัญในจีน ถือเป็นเครื่องดื่มที่ได้รับความนิยมมากที่สุดมานานแล้ว แต่เมื่อหลายปีมานี้ หนุ่มสาวของจีนชอบกินกาแฟมากขึ้น การกินกาแฟค่อยๆ กลายเป็นกระแสนิยมใหม่ และเหมือนกับชาวต่างประเทศ ต้องกินกาแฟทุกเช้าก่อนเริ่มทำงาน

ปัจจุบัน Starbucks มี 3,800 ร้านในจีน มากเป็นอันดับสองรองจากสหรัฐฯ ขณะเดียวกันคู่แข่งก็เห็นตลาดใหญ่ของจีนเหมือนกัน ปัจจุบัน นอกจาก Starbucks แล้ว ยี่ห้อที่มีชื่อเสียงในกรุงปักกิ่งได้แก่ Caffebene และ Maan Coffeeของเกาหลีใต้ COSTAของสหรัฐฯ ยังมี Uegashima Coffee(上岛咖啡) และ Sculpting In Time(雕刻时光)ของจีน เป็นต้น

นอกจากนี้ ยังมีร้านกาแฟอีกหลายร้านที่ประชาสัมพันธ์ได้ดีทางอินเตอร์เน็ต ร้านเหล่านี้ไม่เพียงพยายามทำให้มีรสชาติดี ทั้งยังประดับร้านให้สวยหรือน่ารักเป็นพิเศษ ดึงดูดหนุ่มสาวจำนวนมากไปนัดพบเพื่อน นั่งคุยกันและถ่ายภาพ แสดงให้เห็นว่า ธุรกิจจีนก็เห็นแนวโน้มที่กาแฟจะได้รับความนิยมมากยิ่งขึ้น

ปัจจุบัน ยี่ห้อกาแฟที่เป็นที่รู้จักและได้รับความนิยมอย่างรวดเร็วในกลุ่มหนุ่มสาวจีนก็คือ Luckin Coffee เมื่อวันที่ 17 พฤษภาคมที่ผ่านมา Luckin Coffee เข้าตลาดหุ้นแนสแด็กของสหรัฐฯ โดยระดมทุนกว่า 570 ล้านดอลลาร์สหรัฐในรอบแรก ทำให้มูลค่าตลาดของ Luckin Coffee อยู่ที่ประมาณ 40,00 ล้านดอลลาร์

Luckin Coffee เปิดร้านแรกในจีนเมื่อเดือนตุลาคมปี 2017 ในช่วงเวลาไม่ถึงสองปี ยี่ห้อกาแฟใหม่นี้เปิดร้านใน 13 เมืองของจีน เช่น กรุงปักกิ่ง นครเซี่ยงไฮ้ นครเทียนจิน และเมื่อวันที่ 18 เมษายน ปี 2018 Luckin Coffee ก็ขึ้นเป็นอันดับหนึ่งในร้านอาหารและเครื่องดื่มของ Apple Store

Luckin Coffee พยายามผลักดันให้เกิดการจำหน่ายรูปแบบใหม่ ผู้บริโภคสามารถซื้อทางโทรศัพท์มือถือก่อน แล้วไปเอาที่ร้านหรือเลือกให้มาส่งก็ได้ และดึงดูดความสนใจผู้บริโภคด้วยการแจกคูปอง การส่งสินค้าที่รวดเร็ว และการประชาสัมพันธ์ทางอินเตอร์เน็ต จนผลักดันให้ Starbucks ต้องร่วมมือกับอาลีบาบา บริการส่งกาแฟให้ผู้บริโภคตาม การพัฒนาของ Luckin Coffee แสดงให้เห็นว่า สำหรับชาวจีน กาแฟไม่ใช่สิ่งแปลกใหม่อีกแล้ว และมีชาวจีนจำนวนมากขึ้นชอบกลิ่นหอมพิเศษของเครื่องดื่มนี้

สรุปแล้ว ทั้งชาและกาแฟเป็นเครื่องดื่มที่ชาวจีนชอบมาก แต่เป็นตลาดที่ต่างกัน ชาวจีนที่มีอายุค่อนข้างมาก หรือผู้มีเวลาว่างชอบคุยกันในร้านชาเป็นเวลานาน แต่ในร้านกาแฟ ผู้มีอายุมากกว่า 40 มีจำนวนไม่มาก หนุ่มสาวจะแชทกับเพื่อน อ่านหนังสือและทำงานในร้านกาแฟ ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นกิจกรรมบนโลกออนไลน์ รวมถึงแชร์ภาพกาแฟที่ตนกำลังดื่มทางอินเตอร์เน็ตด้วย