มังกรถือเป็นสัตว์ในจินตนาการที่ไม่มีอยู่จริง ไม่ใช่แต่เฉพาะเมืองจีนเท่านั้นที่มีเรื่องเล่าเกี่ยวกับมังกร เพราะในอีกหลาย ๆ ประเทศก็จะมีความเชื่อเกี่ยวกับมังกรเช่นกัน

ลักษณะที่คล้ายกันของมังกรจากประเทศต่างก็คือ มังกรมีรูปร่างที่ใหญ่โตน่าเกรงขาม มีเกล็ดและหางเหมือนปลา ที่เท้าทั้งสี่ของมังกรจะมีอุ้งเล็บที่แหลมคมเหมือนเท้าของนก บนหัวของมังกรจะมีเขาเหมือนกวางและสามารถบินได้ ส่วนความต่างก็ตรงที่มังกรจากประเทศทางตะวันตกจะพ่นไฟ และมักมีหลายหัวแสดงถึงพลังความชั่วร้าย แต่มังกรจีนจะพ่นน้ำ มีหัวเดียว และเป็นสัญลักษณ์ที่แสดงถึงพลังแห่งความดี

มังกร หรือที่ชาวจีนเรียกว่า เล้ง เล่ง หลง หลุง แตกต่างกันไปตามการออกเสียงของแต่ละท้องถิ่น ชาวจีนถือว่ามังกรเป็นสัญลักษณ์ของพลัง อำนาจ ความยิ่งใหญ่และเพศชาย

และด้วยความที่ชาวจีนเชื่อว่ามังกรเป็นสัตว์ศักดิ์สิทธิ์ จึงเชื่อกันว่าผู้ที่ได้เห็นมังกรถือว่าเป็นสิริมงคลแก่ตัวเองมาก ผู้ที่มีโอกาสจะได้ขี่หลังมังกรจะต้องเป็นคนอยู่ในศีล ในธรรม มีความซื่อสัตย์ มีจิตใจบริสุทธิ์ดีงามจริงๆ ถึงจะมีมังกรมารับขึ้นไปเป็นเซียนบนสวรรค์

ชาวจีนถือว่ามังกรเป็นเจ้าแห่งสัตว์ทั้งปวง เป็นเจ้าแห่งผืนน้ำ เป็นหัวหน้าของสัตว์เลื้อยคลานทั้ง 369 ชนิด เช่น ปลา งู จิ้งจก สามารถแปลงร่างได้ หายตัวได้ ลมหายใจที่ออกมาทางปากมีลักษณะเหมือนเมฆสามารถเปลี่ยนให้เป็นน้ำได้
มังกรจะขึ้นจากน้ำแล้วเหาะไปสู่สวรรค์ในฤดูใบไม้ผลิแล้วจะกลับลงมาในฤดูใบไม้ร่วง มังกรมีพลังอำนาจในการสร้างความชื้น เพราะฉะนั้นเมื่อมังกรขึ้นจากน้ำก็จะทำให้เกิดฝนตก นี่เองจึงทำให้มังกรเป็นเหมือนผู้ดูแลให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล
ในสมัยโบราณนั้นชาวจีนได้มีการจัดทำ ตำรามังกร ซึ่งเป็นการรวบรวมประวัติ เผ่าพันธุ์ และลักษณะของมังกรไว้อย่างละเอียด แต่เนื่องมาจากตำราเหล่านั้นได้สูญหายไปแล้ว การศึกษาเรื่องของมังกรจีนในปัจจุบันจึงเป็นการศึกษาจากหลักฐานต่างๆที่ยังหลงเหลืออยู่และก็จากคำบอกเล่าของผู้เฒ่าผู้แก่เท่านั้น

เรื่องราวการกำเนิดมังกรของจีนนั้นมีอยู่หลายเรื่องด้วยกัน คือ ตามตำนานนั้นในสมัยโบราณมีเจ้าแม่หนี่วา มีตัวเป็นคนมีหัวเป็นงู แต่บางตำราก็ว่ามีตัวท่อนบนเป็นคนแต่ท่อนล่างเป็นงู เมื่อเจ้าแม่สิ้นอายุไข นางตายไป 3 ปีแล้ว ศพก็ไม่เน่าเปื่อย เมื่อมีคนเอามีดผ่าท้องของนางดูก็มีมังกรเหลืองตัวหนึ่งพุ่งออกมาแล้วเหาะขึ้นฟ้าไป

แต่ตามตำราดึกดำบรรพ์ของจีนกล่าวว่า มังกรมีกำเนิดขึ้นครั้งแรกในสมัยของพระเจ้าฟูฮี โดยสมัยนั้นมีมังกรอยู่ตัวหนึ่งเป็นเจ้าเหนือน่านน้ำทั้งปวง ซึ่งมังกรตัวนั้นก็คือพระเจ้าฟูฮีแปลงกายนั่นเอง พระเจ้าฟูฮีเป็นผู้ที่มีความสามารถทรงคิดประดิษฐ์ของหลายสิ่งหลายอย่าง เช่น ยันต์แปดทิศ

ส่วนในหนังสือ ประวัติวัฒนธรรมจีน กล่าวไว้ว่า มังกรเกิดขึ้นในสมันพระเจ้าหวงตี้ที่1 ซึ่งเป็นกษัตริย์ผู้ที่รวบรวมแผ่นดินจีนที่แตกแยกให้เป็นผืนเดียวกัน โดยพระองค์ได้จินตนาการรูปมังกรขึ้นจากการรวมสัญลักษณ์ของเผ่าต่างๆ โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อให้มังกรเป็นสัญลักษณ์ที่ว่าเผ่าต่างๆได้รวมเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน

ตามตำนานกล่าวไว้ว่าเมื่อพระเจ้าหวงตี้สวรรคตก็มีมังกรลงมารับพระองค์และพระมเหสีขึ้นไปเป็นเซียนบนสวรรค์ โดยบางตำราได้กล่าวว่าพระองค์เป็นฮ่องเต้องค์เดียวกับที่ได้เป็นเจ้าสวรรค์ หรือเง็กเซียนฮ่องเต้ในเวลาต่อมา เพราะเหตุนี้ชาวจีนจึงถือว่ามังกรเป็นสัตว์ศักดิ์สิทธิ์ และเป็นเจ้าแห่งสัตว์ทั้งปวง