ตำนาน “ซูอู่มู่หยาง” (苏武牧羊, The Shepherd Su Wu) เป็นเรื่องจริงในประวัติศาสตร์ เล่ากันว่า สมัยราชวงศ์ฮั่นเมื่อกว่า 2,100 ปีก่อน ซูอู่  เป็นทูตในประเทศซงหนูเป็นเวลา 19 ปี ส่วนทะเลสาบไบคาล (Lake Baikal) เป็นทะเลสาบทางธรณีวิทยาระดับโลก มักจะเห็นในแผนที่โลก ปัจจุบันอยู่ในอาณาเขตของประเทศรัสเซีย สำหรับชาวจีนแล้ว “ซูอู่มู่หยาง” กับทะเลสาบไบคาล มีความเกี่ยวข้องกัน ก็คือ ซูอู่ในฐานะทูตแต่ถูกประเทศซงหนูส่งไปเลี้ยงแพะในบริเวณทะเลสาบไบคาลเป็นเวลา 19 ปี ก่อนจะถูกส่งตัวกลับประเทศ

ตำนาน “ซูอู่มู่หยาง” ผ่านไปกว่า 2,100 ปี ทุกวันนี้ชาวจีนนิยมไปเที่ยวทะเลสาบไบคาลมากขึ้น

“เพราะเหตุใดจึงไปเที่ยวทะเลสาบไบคาล? สถานที่เวิ้งว้างกว้างไกลที่ไม่ค่อยมีผู้คนเดินทางไป” หลายคนถามถึงแรงบันดาลใจในการเดินทางไปท่องเที่ยวทะเลสาบไบคาลของรัสเซีย

บางคนจะตอบว่า “วางแผนจะไปเที่ยวทะเลสาบไบคาลมานานแล้ว วางแผนมาหลายปี สาเหตุที่ไปเที่ยวมีหลายประการ เช่น ทะเลสาบไบคาลเป็นทะเลสาบทางธรณีวิทยา เป็นทะเลสาบขนาดใหญ่ที่เห็นได้จากแผนที่โลก เป็นทะเลสาบน้ำจืดที่มีปริมาณน้ำมากที่สุดของโลก คิดเป็นร้อยละ 20 ของปริมาณน้ำจืดของโลก เป็นทะเลสาบที่สวยมาก......”

บางคนจะบอกว่า “ทะเลสาบไบคาลเป็นแหล่งท่องเที่ยวระดับโลก ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก ทะเลสาบแห่งนี้มีอายุ 25 ล้านปี ได้ชื่อว่าเป็นทะเลสาบน้ำจืดที่ที่มีอายุเก่าแก่ที่สุด และมีความลึกที่สุดในโลก โดยจุดที่ลึกที่สุดมีความลึกกว่า 1,640 เมตร เพื่อนๆ ที่เดินทางกลับจากต่างชื่นชมเป็นเสียงเดียวกันว่า วิวสวยเหลือเกิน แถมยังมีโอกาสนั่งรถไฟรอบๆ ทะเลสาบเพื่อชมวิวอีกด้วย......”

คำชมจากใจจริงดังกล่าวเล่าต่อๆ กันมา ทำให้ผู้คนอยากเดินทางไปมาก และสาเหตุอีกประการหนึ่งที่มีแรงจูงใจที่สุดสำหรับชาวจีนก็คือ ทะเลสาบไบคาลมีความเกี่ยวข้องกับตำนาน “ซูอู่มู่หยาง” ซึ่งแปลว่า “ซูอู่ผู้เลี้ยงแพะ” อันเป็นเรื่องราวที่เกิดขึ้นเมื่อกว่า 2,100 ปีก่อน

เล่ากันว่า ซูอู่ (苏武, Su Wu, 140 ปีก่อนคริสตกาล — 60 ปีก่อนคริสตกาล) ทูตราชวงศ์ฮั่นที่เดินทางไปยังประเทศซงหนู ถูกควบคุมตัวและส่งไปเลี้ยงแพะในพื้นที่ทะเลสาบไบคาลเป็นเวลานานถึง 19 ปี เขาใช้ชีวิตอย่างยากลำบากท่ามกลางสภาพอากาศที่รุนแรง แต่ด้วยจิตใจรักชาติ ไม่ทรยศต่อชาติ และไม่ยอมจำนนต่อประเทศซงหนู ในที่สุดเขาได้เดินทางกลับสู่มาตุภูมิ และกลายเป็นวีรชนผู้ทรงเกียรติศักดิ์ของราชวงศ์ฮั่นในสมัยนั้นและสืบต่อกันมาเป็นเวลากว่า 2,100 ปี

วีรกรรมของซูอู่ อ่านได้จากหนังสือ “ฮั่นซู·ชีวประวัติซูอู่” (《汉书·苏武传》) จึงเห็นได้ว่า ซูอู่เป็นบุคคลสำคัญที่ได้รับการบันทึกไว้ในหนังสือ “ฮั่นซู” (《汉书》, Book of Han) หรือ “จดหมายเหตุราชวงศ์ฮั่น” ซึ่งเป็นหนังสือเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ของราชวงศ์ฮั่นตั้งแต่ 206 ปีก่อนคริสตกาลถึง ปี ค.ศ.23 รวม 230 ปี

เรามาย้อนดูชีวประวัติของซูอู่กันหน่อยดังต่อไปนี้

ซูอู่ เป็นขุนนางราชวงศ์ฮั่น เกิดใน 140 ปีก่อนคริสตกาล ตอนนั้นจักรพรรดิฮั่นอู่ตี้ (156 ปีก่อนคริสตกาล---87 ปีก่อนคริสตกาล) เป็นฮ่องเต้

สมัยจักรพรรดิฮั่นอู่ตี้ราชวงศ์ฮั่น ประเทศซงหนูมักจะก่อสงครามรุกรานราชวงศ์ฮั่นเรื่อยๆ สองประเทศทำการสู้รบใหญ่กันหลายครั้ง ความสัมพันธ์ระหว่างราชวงศ์ฮั่นกับประเทศซงหนูจึงไม่ค่อยดีนัก

100 ปีก่อนคริสตกาล ซูอู่อายุ 40 ปี มีตำแหน่งเป็นขุนนาง เขาในฐานะทูตพร้อมคณะ ได้ถือครองคทาอาญาสิทธิ์ (symbols) และเดินทางไปยังประเทศซงหนู แต่ถูกกักตัว

จักรพรรดิซงหนูอยากจะให้ซูอู่ยอมจำนน แต่ใช้หลายวิธีก็ยังไม่ประสบความสำเร็จ อย่างไรก็ตาม ซงหนูก็ไม่ยอมปล่อยตัวซูอู่กลับไปที่ราชวงศ์ฮั่น ต่อมาส่งซูอู่ไปเลี้ยงแพะในพื้นที่ทะเลสายเป่ยไห่ (北海, ทะเลสาบเหนือ คือ ทะเลสาบไบคาลในปัจจุบัน) โดยบอกกับซูอู่ว่า เมื่อแพะตัวผู้ออกลูกแล้วจึงจะปล่อยตัวเขากลับประเทศได้

“ทะเลสายเป่ยไห่ คือ ทะเลสาบไบคาลในปัจจุบัน” เมื่อได้อ่านประวัติตอนนี้ จึงเกิดแรงบันดาลใจขึ้นมาว่า ทะเลสาบเป่ยไห่ สถานที่ที่ซูอู่เลี้ยงแพะนั้น มีสภาพเป็นอย่างไร? ซูอู่เลี้ยงแพะในสถานที่หนาวจัดเป็นเวลา 19 ปี เขาใช้ชีวิตอย่างไร?

ซูอู่ผ่านความยากลำบากมาอย่างเต็มทน พำนักในประเทศซงหนูเป็นเวลา 19 ปี เขาถือครองคทาอาญาสิทธิ์ไว้ทุกวัน พร้อมกับจดจำไว้ว่าตัวเองเป็นชาวฮั่น ควรรักษาเกียรติในการเป็นชาวฮั่น ไม่ควรทรยศต่อชาติ

มีอยู่ครั้งหนึ่ง เมื่อได้ข่าวว่า จักรพรรดิฮั่นอู่ตี้เสด็จสวรรคตแล้ว ซูอู่หันหน้าไปยังทางทิศใต้ คือ หันหน้าไปยังมาตุภูมิ ร้องไห้ด้วยความสลดใจ และอาเจียนเป็นเลือด เขาถวายความไว้อาลัยทุกเช้า-เย็นเป็นเวลาต่อเนื่องกันหลายเดือน

ต่อมาใน 81 ปีก่อนคริสตกาล สมัยจักรพรรดิฮั่นเจาตี้ (94 ปีก่อนคริสตกาล---74 ปีก่อนคริสตกาล) ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศซงหนูกับราชวงศ์ฮั่นดีขึ้น ประเทศซงหนูจึงปล่อยตัวซูอู่กลับไปยังราชวงศ์ฮั่น ปีนั้น ซูอู่อายุ 59 ปี ผมกลายเป็นสีดอกเลา ได้เดินทางกลับถึงฉางอัน เมืองหลวงราชวงศ์ฮั่น (คือ เมืองซีอันในปัจจุบัน)

จักรพรรดิฮั่นเจาตี้จึงสั่งการให้ซูอู่ถวายการเซ่นไหว้จักรพรรดิฮั่นอู่ตี้ ซึ่งคือ จักรพรรดิองค์ก่อนผู้ส่งเขาไปเป็นทูตและได้เสด็จสวรรคตแล้ว จากนั้นจึงแต่งตั้งซูอู่เป็นขุนนางที่ดูแลกิจการชนเผ่าต่างๆ เท่ากับรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศในปัจจุบัน รวมทั้งให้ของพระราชทานเป็นเงินทอง ไร่นา และบ้านพักด้วย ส่วนผู้ที่ติดตามกลับมาก็ได้รับพระราชทานตำแหน่ง หรือ ทรัพย์สินมากมายเช่นกัน

60 ปีก่อนคริสตกาล ซูอู่ถึงแก่กรรม สิริอายุ 80 ปี จักรพรรดิฮั่นเซวียนตี้ (คือ จักรพรรดิองค์ที่สี่สำหรับซูอู่ ขุนนางสี่แผ่นดิน) ยกย่องซูอู่เป็น 1 ใน 11 ขุนนางที่ยิ่งใหญ่ของแผ่นดิน โดยเชิดชูเกียรติของซูอู่อย่างสูง

สรุปแล้ว นี่คือ แรงบันดาลใจที่ทำให้ชาวจีนหลายคนเดินทางไปเที่ยวทะเลสาบเป่ยไห่ สถานที่เลี้ยงแพะของซูอู่ ซึ่งก็คือ ทะเลสาบไบคาลของรัสเซียในปัจจุบัน

(TIM/LING)