เทศกาลตรุษจีนเป็นเทศกาลเก่าแก่และยิ่งใหญ่ที่สุดสำหรับคนจีน มีประเพณีรวมญาติพี่น้องทุกคนในครอบครัวให้อยู่พร้อมหน้ากัน นับได้ว่าเป็นเทศกาลจีนที่มีความสำคัญที่สุดสำหรับคนจีนทุกคน ในช่วงเทศกาลจีน. คนจีนที่ได้ไปทำงานเมืองอื่นซึ่งออกจากบ้านเกิดของตน มักจะเดินทางกลับไปเยี่ยมพ่อแม่ญาติพี่น้องกัน วันส่งท้ายปีเก่าทุกคนในครอบครัวจะอยู่พร้อมหน้ากันรับประทานอาหารด้วยกันเพื่อส่งท้ายปีเก่าต้อนรับปีใหม่
ตรุษจีนนอกจากเป็น “วันครอบครัว” ของคนจีนแล้ว ยังเป็นเทศกาลที่สนุกสนานรื่นเริงของชาวบ้าน ในช่วงเทศกาลตรุษจีน ไม่ว่าภาคเหนือหรือภาคใต้ ล้วนมีบรรยากาศที่คึกคัก เมื่อนึกถึงตรุษจีน มักจะนึกถึงธรรมเนียมการเฝ้าปี คำอวยพรตรุษจีน การตัดกระดาษแดง ติดแผ่นกลอนมงคลคู่ ผูกเงื่อนมงคลหยูอี้สีแดงเป็นต้น สิ่งของเหล่านี้ช่วยเติมบรรยากาศให้คึกคักยิ่งขึ้น ซึ่งก็เป็นส่วนประกอบอย่างหนึ่งของตรุษจีนด้วย
แต่ก่อนจะถึงกิจกรรมรับปีใหม่ที่กล่าวไปข้างต้น ต้องแนะนำวันกวาดทำความสะอาดบ้านเรือนก่อน เพราะว่าเทศกาลตรุษจีนไม่ได้เริ่มตั้งแต่วันชิวอิดซึ่งเป็นวันแรกของปีใหม่จีน คือเริ่มตั้งแต่วันที่ 24 เดือน 12 ซึ่งคนจีนนับว่าเป็นวันตรุษจีนเล็ก ทุกคนจะร่วมกันกวาดทำความสะอาดบ้านเรือนเพื่อเตรียมฉลองปีใหม่ เพื่อบอกลาสิ่งเก่าต้อนรับสิ่งใหม่
วันที่ 24 เดือน 12 คนภาคเหนือเรียกวันนี้ว่าเป็นวันกวาดบ้านเรือน ส่วนคนภาคใต้เรียกวันนี้ว่าเป็นวันปัดฝุ่น เป็นประเพณีปฏิบัติสืบต่อกันมาแต่โบราณ ในวันที่ 24 เดือน 12 นี้ ทุกคนในบ้านไม่ว่าผู้ใหญ่หรือเด็กๆ ล้วนจะช่วยกันทำความสะอาด ปัดกวาดทุกส่วนของบ้านเรือน
ธรรมเนียมเกี่ยวกับการเฝ้าปี คือ ชาวบ้านจะไม่เข้านอนในคืนวันสุดท้ายของปีเก่า ตามปฏิทินจันทรคติวันชิวอิดเป็นวันปีใหม่ของตรุษจีน
ตามธรรมเนียม ในวันส่งท้ายปีเก่าหลังจากร่วมกันรับประทานอาหารรวมญาติพี่น้องแล้ว จะไม่หลับนอนเพื่อรอต้อนรับปีใหม่ การเฝ้าปีในสมัยโบราณมีความหมายสองอย่างที่เป็นความเชื่อในท้องถิ่น คือ หากเป็นผู้เฒ่าผู้แก่ การเฝ้าปีมีความหมายถึงการถนอมให้ความสำคัญกับวันเวลา หากเป็นคนหนุ่มสาวมีความหมายถึงการยืดอายุพ่อแม่ให้ยืนยาว การเฝ้าปีนี้จะเริ่มตั้งแต่การรับประทานอาหารมื้อค่ำ อาหารมื้อนี้จะรับประทานอย่างช้าๆ บางบ้านจะรับประทานไปเรื่อยๆ จนถึงดึกดื่นเที่ยงคืน
พอถึงวันชิวอิดหรือวันตรุษจีน ก็จะตื่นนอนแต่เช้า สวมเสื้อผ้าชุดใหม่ ออกจากบ้านไปเยี่ยมญาติและเพื่อน กล่าวคำอวยพรปีใหม่ให้กันและกัน การไปเยี่ยมญาติ มักจะเป็นผู้ใหญ่พาเด็กๆ ไปเยี่ยมญาติผู้สูงอายุ กล่าวคำอวยพรปีใหม่ให้กับผู้ใหญ่ด้วยถ้อยคำสิริมงคล ส่วนผู้ใหญ่จะให้ศีลให้พรกับลูกหลานตอบกลับไปเช่นกัน
พร้อมไปกับการพัฒนาก้าวหน้าของยุคสมัย ประเพณีการกล่าวอวยพรปีใหม่ให้แก่กันและกันระหว่างญาติพี่น้องและเพื่อนๆ ก็มีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมด้วยที่ต่างจากเมื่อก่อน
คนจีนรุ่นใหม่ยังนิยมอวยพรปีใหม่ผ่านเครื่องมือทันสมัย ส่งคำอวยพรปีใหม่ด้วยรูปแบบต่างๆ ผ่านมือถือ เช่น ส่งข้อความสั้นทางมือถือ ส่งผ่านวีแชท ส่งผ่านไลน์ เป็นต้น แม้ว่าได้เปลี่ยนวิธีการอวยพรปีใหม่ แต่จิตใจที่ต้องการให้ญาติพี่น้องและเพื่อนๆ มีความสุขนั้นไม่ได้เปลี่ยน
การติดแผ่นกลอนบนกระดาษแดงเป็นอีกหนึ่งสิ่งที่ขาดเสียมิได้ในช่วงตรุษจีน กลอนกระดาษแดงตรุษจีนนี้มีชื่อว่า กลอนคู่ ซึ่งจะติดที่สองข้างประตูของทุกบ้าน เป็นกลอนที่เขียนตัวอักษรจีนด้วยพู่กัน แฝงความหมายที่ว่าต้องการส่งมอบความปรารถนาดีให้แก่กัน
แล้วการติดกระดาษลวดลายสวยงามแบบต่างๆ บนหน้าต่าง ก็เป็นธรรมเนียมนิยมอย่างหนึ่งในช่วงตรุษจีน กระดาษลวดลายเหล่านี้จะเป็นตัวแทนความสุขสิริมงคลต่างๆ ตามจินตนาการ แสดงให้เห็นถึงความใฝ่ฝันถึงอนาคตที่ดีงามด้วย
ในช่วงตรุษจีน มักจะมีตัวอักษรจีนตัวหนึ่งที่เห็นบ่อยที่สุด ก็คือคำว่า “ฝู (ฮก ในสำเนียงแต้จิ๋ว)” ซึ่งหมายถึง บุญวาสนา มีการแสดงให้เห็นถึง “ฮก” ในรูปแบบต่างๆ เช่น ติดตัวอักษร “ฮก” ในประตูด้วย แขวนเชือกถักจีนสีแดงหรือโคมไฟที่มีตัวอักษร “ฮก” ติดกระดาษลวดลายตัวอักษร “ฮก” บนหน้าต่าง ทั้งนี้ก็มีความหมายว่า บุญวาสนาเข้าถึงบ้านแล้ว
ประเพณีพื้นบ้านจีนยังมีการจุดประทัดรับวันปีใหม่ ที่ทุกบ้านทุกเรือนที่เปิดประตูออกมาสิ่งแรกที่จะต้องปฏิบัติคือจุดประทัด อาศัยเสียงอึกทึกครึกโครมของประทัดขับไล่สิ่งเก่าต้อนรับสิ่งใหม่ ประทัดเรียกว่า “เปียนเพ่า” เป็นสิ่งประดิษฐ์ของจีน มีประวัติยาวนานกว่า 2 พันปี การจุดประทัดช่วยสร้างบรรยากาศให้สนุกสนาน เป็นกิจกรรมรื่นเริงสำคัญอย่างหนึ่งในเทศกาลตรุษจีน
หลังจากมีเสียงประทัดขับไล่สิ่งอัปมงคลไม่ดีในปีเก่าออกไปแล้ว ก็จะตามมาด้วยการเชิดสิงโตพร้อมด้วยเสียงกลองเสียงฉาบไปตามหมู่บ้านและเมือง ขบวนตีกลองฉิ่งฉาบเชิดสิงโต จะเดินแห่ไปตามบ้านต่างๆ เพื่อเชิดสิงโตอวยพรปีใหม่ แฝงความหมายว่า ขจัดปัดเป่าเภทภัยให้หมดไป ถือเป็นสัญญาณแห่งความสุขสิริมงคล เพิ่มบรรยากาศความบันเทิงเริงรมย์ในช่วงตรุษจีน
เทศกาลตรุษจีนเป็นวันสนุกสนานรื่นเริงของคนจีน หลังวันชิวอิดไปแล้ว มาถึงวันขึ้น 15 ค่ำเดือนอ้ายตามปฏิทินจันทรคติจีน ก็จะมีกิจกรรมรื่นเริงหลากหลายรูปแบบอีก เช่น เดินต่อขาสูง เกมการละเล่นต่างๆ ช่วยเพิ่มสีสันบรรยากาศตรุษจีนให้คึกคักยิ่งยิ่ง
แล้วการชมโคมไฟประดับในวันขึ้น 15 ค่ำเดือนอ้ายนี้ ก็เป็นงานใหญ่ที่ไม่ควรพลาด ในคืนดังกล่าว ในสวนสาธารณะจะมีการประดับประดาโคมไฟสวยงามแบบต่างๆ มีทั้งที่แบบวัง ปราสาท ดอกไม้ สัตว์น้อยใหญ่ หรือโคมไฟจีนสีแดง หรือแบบที่มีลวดลายหมุนวนเห็นเป็นภาพเคลื่อนไหวได้ เป็นต้น นอกจากนี้แล้ว ยังมีการเล่นปริศนาคำทายต่างๆ ด้วย ผู้คนทั้งหลายจึงนิยมเดินเที่ยวชมงานโคมไฟ ไปพร้อมกับทายปริศนากันอย่างสนุกสนานด้วย
