ดร.ซุน ยัตเซ็น ชื่อเกิดคือ "ซุน เหวิน" และมีอีกนามหนึ่งว่า"ไจ่จือ" เกิดที่หมู่บ้านชุ่ยเฮิง เมืองจงซาน มณฑลกวางตุ้งของจีน เมื่อวันที่ 12 พฤศจิกายน ปีค.ศ.1866 เป็นบุคคลยิ่งใหญ่ที่นำร่องการปฏิวัติเพื่อประชาธิปไตยของจีน และเป็นบุคคลรักชาติคนสำคัญในประวัติศาสตร์จีน เป็นที่เคารพและนับถืออย่างยิ่งของชาวจีนทุกชนเผ่าและประชาชนทั่วโลก

ดร.ซุน ยัตเซ็น เริ่มช่วยผู้ใหญ่ในบ้านทำงานด้านการเกษตรตั้งแต่ยังเป็นเด็ก ท่านยอมรับว่า "ตนเองเป็นลูกหลานชาวนา เนื่องจากเกิดที่ชนบท จึงรู้จักความยากลำบากของการทำไร่ไถนาตั้งแต่เด็ก" บ้านของดร.ซุน ยัตเซ็นไม่มีนาเป็นของตัวเอง ต้องเช่านาในอัตราดอกเบี้ยสูง รายได้จากงานเกษตรกรรมไม่พอที่ให้สมาชิกในครอบครัวดำรงอยู่ได้ บิดาของท่านจึงไปรับงานพิเศษเป็นผู้บอกโมงยามในหมู่บ้าน เมื่ออายุ 6 ขวบ ดร.ซุน ยัตเซ็นก็เริ่มทำงานบ้านต่างๆ เช่น ตัดฟืน เลี้ยงควาย ตกปลา และติดตามคุณตาไปเก็บหอยนางรมในทะเล ท่านยังแอบไปเรียนและฝึกวิทยายุทธ์ที่โรงเรียนสอนวิทยายุทธ์ในหมู่บ้านใกล้เคียงด้วย ดังนั้น ดร.ซุน ยัตเซ็นจึงได้รับการฝึกฝนให้มีคุณสมบัติแห่งความขยันขันแข็งและกล้าหาญตั้งแต่เมื่ออายุยังน้อยอยู่ ดร.ซุน ยัตเซ็นเริ่มเรียนหนังสือที่ห้องเรียนของหมู่บ้านเมื่ออายุ 10 ขวบ และด้วยความเฉลียวฉลาดเป็นพิเศษ ท่านเรียนหนังสือเพียง 3 ปีก็กลายเป็นคนที่มีความรู้สูงสุดในครอบครัว

เมื่อค.ศ.1878 ได้รับความช่วยเหลือจากซุน เหมย ซึ่งเป็นพี่ชายของดร.ซุน ยัตเซ็นจนได้เดินทางไปยังฮอโนลูลู มลรัฐฮาวายของสหรัฐอเมริกาและเริ่มชีวิตการศึกษาต่อที่นั่นเป็นเวลา 5 ปี หลังสำเร็จการศึกษาแล้ว ท่านกลับคืนสู่ประเทศ และไปทำงานฮ่องกง ท่านเริ่มนับถือศาสนาคริสต์ที่ฮ่องกง และเรียนหนังสือต่ออีก ไม่นานหลังจากนั้นก็ย้ายไปศึกษาต่อที่สถาบันแพทยศาสตร์บั๋วจี้เมืองกวางโจว ต่อมา ท่านสามารถสอบเข้าสถาบันแพทย์แผนปัจจุบันฮ่องกง(มหาวิทยาลัยฮ่องกงในปัจจุบัน)ด้วยคะแนนระดับสูง ระหว่างศึกษาที่สถาบันแพทย์แผนปัจจุบันฮ่องกง นอกจากเีรียนวิชาเอกได้ดีแล้ว ท่านยังขยันศึกษาความรู้ด้านการเมือง เศรษฐกิจ เกษตรกรรม ดาราศาสตร์และภูมิศาสตร์ของประเทศยุโรปและสหรัฐอเมริกาด้วย จนเพื่อนร่วมชั้นเรียนมอบสมญานามให้ท่านว่า "ผู้รอบรู้"

ภายหลังสำเร็จการศึกษาจากสถาบันแพทย์แผนปัจจุบันฮ่องกงแล้ว ดร.ซุน ยัตเซ็นเคยเปิดคลินิกที่มาเก๊าและกวางโจว ในเวลากำหนดของทุกวันท่านจะให้บริการรักษาพยาบาลฟรีและให้ยาฟรีแก่ชาวบ้านยากจน ต่อมาท่านเดินทางไปฮอโนลูลูอีกครั้งเพื่อรณรงค์ให้ชาวจีนโพ้นทะเลที่ฮาวายก่อตั้งสมาคมซิงจงฮุ้ย ซึ่งเป็นองค์กรการปฏิวัติของชนชั้นทุนนิยมแห่งแรกของจีน สมาคมนี้กำหนดคำปฏิญาณที่ชัดเจนว่า "ขับเคลื่อนการล้มล้างราชวงศ์แมนจู ฟื้นฟูประเทศของประชาชาติจีน และก่อตั้งรัฐบาลผสม" พร้อมรีบหาเงินไว้เพื่อนำไปใช้ก่อการปฏิวัติ

ดร.ซุน ยัตเซ็นเป็นบุคคลแรกที่ชูธงต่อต้านศักดินานิยมอย่างชัดเจน โดยริเริ่มระบอบสาธารณรัฐและล้มเลิกระบอบจักรพรรดิ เมื่อค.ศ.1905 ดร.ซุน ยัตเซ็นและมิตรสหายได้ก่อตั้งพรรคพันธมิตรปฏิวัติจีนเพื่อก่อการเคลื่อนไหวต่อต้านราชวงศ์ชิง การปฏิวัติซินไฮ่ซึ่งปะทุขึ้นที่เมืองอู่ชัง เมื่อวันที่ 10 ตุลาคมค.ศ.1911 ได้โค่นล้มการปกครองของราชวงศ์ชิงลง ทำให้ดร.ซุน ยัตเซ็นประสบความสำเร็จยิ่งใหญ่ในการก่อการปฏิวัติ และในปีเดียวกัน ดร.ซุน ยัตเซ็นได้รับเลือกเป็นประธานาธิบดีชั่วคราวของสาธารณรัฐจีน

เมื่อเดือนสิงหาคมค.ศ.1912 พรรคพันมิตรปฏิวัติจีนร่วมกับพรรคการเมืองอื่น ปรับเปลี่ยนเป็นพรรคก๊กมิ่นตั๋ง ดร.ซุน ยัตเซ็นเป็นผู้สถาปนาสาธารณรัฐจีน ผู้ก่อตั้งพรรคก๊กหมิ่นตั๋ง และเป็นผู้ริเริ่มลัทธิไตรราษฎร์

ดร.ซุน ยัตเซ็นถึงแก่อสัญกรรมด้วยโรคมะเร็งที่เมืองปักกิ่ง เมื่อวันที่ 12 มีนามคมค.ศ.1925 รวมสิริอายุ 59 ปี ท่านให้คำสั่งสอนก่อนถึงแก่อสัญกรรมว่า "สันติภาพ ฟันฝ่าต่อสู้เพื่อกู้ชาติ" ท่านเคยเขียนไว้ในพินัยกรรมว่า "การปฏิวัติยังไม่สำเร็จลุล่วง" "จำเป็นต้องปลุกระดมมวลชนให้ตื่นตัว เป็นพัธมิตรกับชาติทั้งหลายที่ปฏิบัติอย่างเสมอภาคกับเราในสากลโลก ร่วมกันมานะบากบั่นต่อไป"

เมื่อวันที่ 1 มิถุนายนค.ศ.1929 ศพของดร.ซุน ยัตเซ็นถูกย้ายไปฝังในสุสานจงซานหลิงที่ภูเขาจื่อจินซานในเมืองหนันจิงตามความปรารถนาของท่านเอง

ต่อมาในค.ศ.1940 รัฐบาลสาธารณรัฐจีนสั่งการให้ประชาชนทั่วประเทศเรียกดร.ซุน ยัตเซ็นเป็น "บิดาแห่งสาธารณรัฐจีน" เพื่อแสดงความนับถือศรัทธาต่อท่าน

ดร.ซุน ยัตเซ็น เป็นผู้นำก่อการปฏิวัติซินไฮ่ที่สร้างชื่อเสียงโด่งดังทั้งในจีนและทั่วโลก สามารถโค่นล้มการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์และสังคมศักดินาของจีนที่มีมานานหลายพันปี ท่านได้เปิดหน้าใหม่ทางประวัติศาสตร์แห่งการปฏิวัติประชาธิปไตยของจีน คุณูปการอันยิ่งใหญ่ของท่านจะได้รับการยกย่องสรรเสริญของประชาชาติจีนต่อไปนับหมื่นๆ ปี