อาการป่วยเจ็บเป็นโรคนั้น อย่างเบาทำให้อ่อนเพลียเสียกำลัง อย่างหนักอาจทำร้ายถึงชีวิตได้ และถ้าหากพิษหลบในก็เป็นเสมือนการเพาะขุมกำลังตั้งตัวขึ้นเป็นประเทศศัตรู

การจะเอาชนะศึกได้ ต้องรู้เขารู้เรา ทั้งรู้จักคุณสมบัติของตัวยา (สมุนไพร) และปัจจัยแห่งการเกิดโรคภัยนั้น เมื่อทราบถึงสิ่งผิดปกตินั้นแล้ว ชิงลงมือก่อนที่ฝ่ายตรงข้ามจะเข้าสู่จุดยุทธศาสตร์ได้ ย่อมเป็นฝ่ายได้เปรียบ อย่างคติของไทยคงต้องกล่าวว่า ชิงตัดไฟเสียแต่ต้นลม

กรณีที่เกิดอาการโดยเฉียบพลันให้เร่งดูแลรักษาตัวแต่ต้นมือ เสมือนหนึ่งเราก่อสร้างค่ายคูประตูเมือง เฝ้ารักษาป้อมค่ายไว้ให้มั่น หากเจ็บป่วยเนื่องจากอาหารไม่ย่อย ก็ให้กำจัดเอาอาหารนั้นออกไปก่อน ถือเป็นการเผาทำลายกองเสบียงของเหล่าข้าศึก และหากมีโรคเก่ากำเริบ ต้องป้องกันไม่ให้เกิดโรคแทรกซ้อน (ทั้งโรคใหม่โรคเก่ารุมเร้า) เป็นการตัดหนทางการประสานในนอกของสายลับจากภายใน ...

หากผู้ป่วยมีร่างกายอ่อนแอ ไม่อาจต่อสู้กับโรคภัยด้วยกำลัง ให้ใช้ยาที่มีฤทธิ์อ่อน (ช่วยปรับสมดุลในร่างกาย) เป็นหลัก ประสมด้วยยาที่มีฤทธิ์แรงเป็นส่วนเสริม และแม้ว่าถึงวันต้องดับสูญ ก็อย่าได้เปลืองแรงราษฎรเสียเปล่า แต่หากผู้ป่วยยังมีกำลังแรงดีอยู่ ก็สามารถดำเนินกลยุทธเป็นฝ่ายรุก เฉกเช่นประเทศที่เข้มแข็งย่อมถึงพร้อมซึ่งการระดมสรรพกำลังอาวุธเข้าสู่สมรภูมิรบได้ ฉันนั้น

อย่างไรก็ตาม การวางหมากกลต้องมีทิศทาง คัดเลือกกำลังอาวุธต้องเหมาะสมเพื่อเอาชนะศึกให้ได้ในเวลาอันสั้น และลดความเสียหายให้น้อยที่สุด ซึ่งยุทธวิธีทางการแพทย์เหล่านี้ล้วนมีปรากฏอยู่ในผลงานของ "ซุนอู่" ที่ได้ชื่อว่าเจ้าแห่งตำราพิชัยสงครามของจีน

จากอรรถาธิบายเพียงสั้นๆ นี้ ได้แสดงถึงความเข้าใจในการหยิบยืมมาใช้ได้อย่างเหมาะเจาะพอดีเป็นที่สุด จนอาจกล่าวได้ว่าเป็นแบบฉบับของการใช้ตัวยาสมุนไพรของการแพทย์แผนจีนเลยทีเดียว ดังคำกล่าวที่ว่า "คนโบราณกล่าวว่า ผู้ชื่นชอบในการบริโภค มักเจ็บป่วยด้วยโรคประหลาดฉันใด ผู้ที่รักการทำศึกสงครามต่อตี ย่อมจักไม่ตายด้วยเหตุอันปกติฉันนั้น" คำกล่าวนี้ทำให้เราได้เห็นถึงบทเรียนของบรรดานักแสวงหายาอายุวัฒนะในยุคก่อนได้เป็นอย่างดี

เรื่องราวความเป็นจริงได้พิสูจน์แล้วว่าผู้แสวงหายาอายุวัฒนะมาดื่มกินต่างต้องลงเอยด้วยความตายก่อนวัยอันควรทั้งสิ้น ก็เหมือนกับนักรบที่ใช้ชีวิตอยู่แต่ในสนามรบเป็นกิจวัตร สุดท้ายย่อมยากจะมีจุดจบที่ดีได้ แม้แต่ในทุกวันนี้ บรรดายาชูกำลังมากมายหลายขนานที่ต่างแข่งขันกันโฆษณาสรรพคุณกันสารพัดสารพันนั้น อยากถามว่าร่างกายคนเราจะรองรับได้สักเท่าไร?

นอกจากนี้ อย่าลืมว่าหัวใจแห่งการแก้ปัญหาข้อขัดแย้งใดๆ ก็ตาม การได้ชัยโดยไม่ต้องสูญเสียกำลังพลจึงจะถือว่าเป็นกุศโลบายชั้นสูง

*ธัญพืชทั้งห้าได้แก่ ข้าว ข้าวโพด ข้าวสาลี ข้าวบาเลย์และถั่ว