ช่วงนี้เป็นวันหยุดเทศกาลจงชิวหรือวันไหว้พระจันทร์ และวันชาติจีน เป็นเทศกาลสำคัญของจีน วันไหว้พระจันทร์เป็นวันที่ทั้งครอบครัวควรอยู่พร้อมหน้ากัน และเป็นช่วงที่คิดถึงญาติมิตรที่อยู่ห่างไกล ในช่วงนี้ ชาวจีนกลุ่มหนึ่งที่คิดถึงลูกที่เสียชีวิตไปแล้ว แต่ไม่สามารถมีลูกได้อีก ต้องอดทนกับความเศร้าโศกและว้าเหว่เงียบเหงาในชีวิตต่อไป เพราะว่าได้เสียลูกคนเดียวไปแล้ว รายการวันนี้ เราจะเล่าถึงลูกคนเดียวและกลุ่มคนที่เสียลูกคนเดียวในประเทศ แต่ก่อนอื่น เราจะเล่าเรื่องเกี่ยวกับนโยบายวางแผนครอบครัวของจีนให้ทราบก่อน

นโยบายวางแผนครอบครัวของจีน

เพื่อลดผลกระทบทางลบจากการเพิ่มจำนวนของประชากรที่มีต่อเศรษฐกิจ สังคม พลังงานและสิ่งแวดล้อม เมื่อปี 1970 รัฐบาลจีนเริ่มใช้นโยบายวางแผนครอบครัว เมื่อปี 1979 รัฐบาลจีนกำหนดนโยบายแห่งชาติสำคัญคือ "การวางแผนครอบครัว ควบคุมจำนวนประชากร และยกคุณภาพของประชาชนจีนให้สูงขึ้น" กล่าวง่ายๆ คือ แต่ละครอบครัวอนุญาติให้มีลูกได้คนเดียวเท่านั้น สำหรับประชากรในชนบท ถ้าลูกคนโตเป็นลูกสาว อนุญาติให้มีลูกคนที่ 2 ได้สำหรับประชากรที่เป็นชนเผ่าส่วนน้อย และครอบครัวที่ลูกคนโตเป็นเด็กพิการหรือเสียชีวิตไป อนุญาติให้มีลูก 2 คนได้

ผลการวิจัยขององค์กรที่เกี่ยวข้องของคณะกรรมการวางแผนครอบครัวของจีนปรากฎว่า จนถึงปี 2000 อัตราการเพิ่มขึ้นของประชากรจีนน้อยลง 250 ล้านคน และลดลงอย่างต่อเนื่องในภาพรวม ซึ่งเมื่อปี 2010 เป็นเพียง 0.57% เท่านั้น แต่ขณะเดียวกัน ก็มีปัญหาทางเศรษฐกิจและสังคมบางอย่างเกิดขึ้นตามมา เช่น สังคมผู้สูงอายุมาเร็วเกินไป แรงงานและทหารไม่เพียงพอ จำนวนของผู้ชายจะมากกว่าผู้หญิง และหนุ่มสาวมีภาระด้านการดูแลพ่อแม่และผู้สูงอายุหนักขึ้น

หนุ่มสาวมีภาระด้านการดูแลพ่อแม่และผู้สูงอายุหนักขึ้น

นอกจากนี้ ยังมีปัญหาอีกหลายประการ รวมถึงไม่เป็นผลดีต่อการยกคุณภาพของประชากรให้สูงขึ้น เพราะแม้ว่ารัฐบาลใช้นโยบายวางแผนครอบครัวอย่างจริงจังและเข้มงวดอย่างไร แต่ประเทศจีนมีพื้นที่กว้างใหญ่ ในพื้นที่ด้อยพัฒนา ยังมีครอบครัวที่มีลูกมากกว่ากำหนดค่อนข้างสูง เนื่องจากอยู่ในเขตยากลำบาก ทำให้ครอบครัวเหล่านี้มีภาระหนักหน่วง จึงย่อมทำให้เด็กๆ ไม่สามารถได้รับการศึกษาที่ดี ส่วนกลุ่มคนที่ยอมปฏิบัติตามนโยบายวางแผนครอบครัวมีลูกคนเดียว เป็นกลุ่มคนจำนวนน้อยมาก คือตกประมาณ 1 ใน 10 ของประชาชนทั่วประเทศเท่านั้น คนกลุ่มนี้ส่วนใหญ่ได้รับการศึกษาระดับสูงและมีรายได้ที่ดี จากเหจุผลเหล่านี้ทำให้ยากที่จะยกคุณภาพของประชากรทั่วไปได้

ปัจจุบัน ในประเทศจีนมีหน่วยงานวางแผนครอบครัวและเจ้าหน้าที่ทำงานด้านนี้จำนวนมาก แต่ไม่ได้รับประสิทธิผลที่ดีพอ ในเขตชนบท เกือบทุกครอบครัวมีลูก 2 คนหรือมากกว่า การที่มีปรากฎการณ์เช่นนี้ก็เพราะมีการทุจริตคอรัปชั่น และผู้รับผิดชอบในท้องถิ่นสร้างรายงานเท็จ สำหรับครอบครัวที่มีลูกคนเดียว มีความเสี่ยงสูงในการรับมือกับปัญหาทางครอบครัว เพราะไม่ว่าพ่อแม่ผู้ปกครองหรือลูก ถ้าประสบเคราะห์ร้าย ก็จะส่งผลกระทบอย่างหนักต่อครอบครัว ถ้าผู้สูงอายุเจ็บไข้ได้ป่วย ลูกจะไม่มีเวลาและไม่มีความสามารถดูแลได้ ถ้าลูกเกิดอันตราย ยิ่งจะสร้างความเสียหายหรือความทุกข์ให้กับทั้งครอบครัว

จีนจะกลายเป็นประเทศที่มีสัดส่วนของผู้สูงอายุสูงสุดในโลก

เมื่อปี 2010 สภาวิทยาศาสตร์และสังคมแห่งชาติจีนประกาศว่า ในช่วง 30 ปีหลังจากปี 2011 เป็นต้นไป ผู้สูงอายุในประเทศจีนจะเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ถึงปี 2030 จีนจะกลายเป็นประเทศที่มีสัดส่วนของผู้สูงอายุสูงสุดในโลก และในปี 2050 สังคมจีนจะเป็นสังคมผู้สูงอายุอย่างแท้จริง ซึ่งครอบครัวจีนและผู้สูงอายุชาวจีนจำนวนมากต้องเริ่มเผชิญกับปัญหาชราภาพตั้งแต่ปัจจุบัน นอกจากนี้ ข้อมูลที่เกี่ยวข้องยังแสดงว่า ถึงปี 2020 ผู้ชายจีนที่อยู่ในวัยแต่งงานจะมีจำนวนมากกว่าผู้หญิงวัยเดียวกันประมาณ 30-40 ล้านคน การที่สัดส่วนของชายกับหญิงไม่สมดุลอย่างร้ายแรง ไม่เพียงแต่จะส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตปกติของประชาชนเท่านั้น หากยังเป็นปัจจัยไม่มั่นคงต่อสังคมด้วย