ถ้ำโม่เกาแห่งตุนหวงเป็นชื่อรวมของถ้ำโม่เกา (莫高窟, The Mogao Caves, The Mogao Grottoes) และถ้ำสหัสพุทธตะวันตก (西千佛洞, West Thousand Buddha Grottoes) ที่ตั้งอยู่ในเมืองตุนหวง มณฑลกานซู่ เป็นคลังพุทธศิลป์ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดและอยู่ในสภาพสมบูรณ์ที่สุดของโลกปัจจุบัน

ถ้ำโม่เกาเป็นวังศิลปะที่หลอมรวมสถาปัตยกรรม ประติมากรรม และภาพเขียนฝาผนังสมัยโบราณทั้ง 3 สาขา โดยเฉพาะขึ้นชื่อด้วยภาพเขียนฝาผนังที่หลากหลายสีสัน

ภาพเขียนฝาผนังตุนหวงมีความเป็นที่สุดทั้งปริมาณและเนื้อหา นำหน้าถ้ำทางศาสนา วัดวาอาราม หรือวังใดๆ ของโลกปัจจุบัน ทอดสายตาไป 4 รอบของถ้ำและเพดานของถ้ำ เต็มเปี่ยมด้วยภาพเขียนเกี่ยวกับพระพุทธรูป เทพยดา นางฟ้า การระบำรำฟ้อน รวมถึงนิทานจากพระคัมภีร์ พุทธประวัติ ผู้อุปถัมภ์ถ้ำ ตลอดจนลวดลายและสิ่งประดับที่สวยประณีตต่างๆ

ประติมากรรมตุนหวงมีชื่อเสียงมานาน ที่นี่มีพระพุทธรูปปางนั่งสมาธิสูง 33 เมตร มีพระโพธิสัตว์องค์เล็กสิบกว่าเซนติเมตร ถ้ำส่วนใหญ่ล้วนมีประติมากรรม รวมแล้วมีจำนวนมาก กล่าวได้ว่าเป็นพิพิธภัณฑ์ประติมากรรมขนาดใหญ่แห่งหนึ่ง

ถ้ำโม่เกาเป็นวังศิลปะที่ยิ่งใหญ่ เป็นสารานุกรมแห่งภาพพุทธศิลป์ ปี 1961 ถ้ำโม่เกาได้ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกจีนกลุ่มแรก ปี 1987 ได้ขึ้นทะเบียนเป็นโครงการคุ้มครองมรดกโลกทางวัฒนธรรมโดยองค์การยูเนสโก และได้รับหนังสือรับรองเป็น "มรดกโลกทางวัฒนธรรม" เมื่อปี 1991

นักท่องเที่ยวต่างชาติมีคำประเมินต่อถ้ำโม่เกาดังนี้

"เมื่อได้ชมถ้ำโม่เกาแห่งตุนหวง ก็เท่ากับได้ชมอารยธรรมโบราณของทั่วโลก"

"ถ้ำโม่เกาเป็นระเบียงภาพเขียนที่ยาวที่สุด มีขนาดใหญ่ที่สุดและมีนัยยะมากที่สุดของโลก"

"ถ้ำโม่เกาเป็นคลังมณีพุทธศิลป์ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของโลกปัจจุบัน"

ถ้ำโม่เกาแห่งตุนหวงเริ่มสร้างสมัย 16 ก๊ก (十六国时期, ค.ศ.301——460) เอกสารบันทึกไว้ว่า เมื่อปี 366 พระอาจารย์เย่ว์จุน (乐尊和尚) เดินทางผ่านภูเขาลูกนี้ เห็นแสงทองอร่ามแวววับ เหมือนว่ามีพระพุทธหมื่นองค์ประดิษฐานอยู่ จึงเริ่มขุดเจาะถ้ำบนผา ซึ่งเป็นถ้ำแรก ต่อมาพระอาจารย์ฝ่าเหลียง (法良禅师) และพระอาจารย์อื่นๆ ก็ขุดถ้ำที่ภูเขาแห่งนี้อย่างต่อเนื่อง และตั้งชื่อว่า "โม่เกาคู" แปลว่า "ถ้ำโม่เกา" คือ "ถ้ำที่อยู่บนยอดทะเลทราย" อย่างไรก็ตาม ยังมีอีกนัยหนึ่งว่า "ถ้ำที่ไร้เทียนทาน" เพราะตามความเชื่อนั้น การสร้างถ้ำพุทธศาสนาเป็นการทำบุญใหญ่ที่สุด ตั้งแต่นั้นมาจนถึงสมัยราชวงศ์ชิง ในช่วงเวลา 1,500 ปี ตลอดแนวยาวของภูเขาหมิงซา 1,500 เมตร มีการสร้างถ้ำอย่างต่อเนื่องเป็นชั้นๆ กว่า 480 ถ้ำ 

สมัยนี้ ศูนย์เทคโนโลยีดิจิตอลสถาบันตุนหวงได้ดำเนินโครงการถ้ำโม่เกาดิจิตอลเสร็จสมบูรณ์เรียบร้อยแล้ว จัดแสดงเป็นระบบ 3ดี ( Three-dimensional panorama) สามารถชมถ้ำแต่ละถ้ำผ่านทางเน็ตได้เสมือนไปชมถึงถ้ำด้วยตนเอง 

(YIM/LING)