ดอกเก๊กฮวยเป็นดอกไม้ชื่อดัง 1 ใน 10 ของจีน เดือน 9 ตามปฏิทินจันทรคติของจีน เป็นช่วงเวลาที่ดอกเก๊กฮวยบานสะพรั่งและสวยงามที่สุด

เก๊กฮวยเป็นพืชล้มลุกขนาดเล็ก สูงประมาณ 30-90 เซนติเมตร แตกกิ่งก้านสาขาไปมาก ดอกออกตรงปลายกิ่ง อาจออกเป็นช่อหรือเป็นดอกเดี่ยวแล้วแต่สายพันธุ์ รูปร่างดอก ทรงกลมคล้ายทานตะวัน หรือบานชื่น ดอกเก๊กฮวยมีหลายขนาด ตั้งแต่ขนาดโตมาก เส้นผ่าศูนย์กลางดอกมากกว่า 20 เซนติเมตร ไปจนถึงดอกขนาดเล็กประมาณ 1เซนติเมตร มีสีหลากหลาย เช่น เหลือง ขาว ชมพู ม่วง แดง เป็นต้น

ถิ่นกำเนิดดั้งเดิมของเก๊กฮวยอยู่ในจีน คนจีนเรียกดอกเก๊กฮวยว่า จี๋ว์ฮัว

ในสมัยราชวงศ์ฮั่น ดอกเก๊กฮวยเคยเป็นพระเอกในเทศกาลฉงหยาง ซึ่งเป็นเทศกาลไต่เขา หรือ เทศกาลเคารพผู้สูงอายุของจีนในขณะนี้ ที่ตรงกับวันที่ 9 เดือน 9 ตามปฏิทินจันทรคติของจีน ซึ่งในวันนั้น นอกจากชวนเพื่อนสนิทมิตรสหายไปที่บ้านชมดอกเก๊กฮวยแล้ว ยังนิยมดื่มสุราเก๊กฮวย ชาเก๊กฮวยและรับประทานขนมที่ทำจากกลีบดอกเก๊กฮวยอีกด้วย

ต่อมาถึงราชวงศ์จิ้น เริ่มมีการนำเก๊กฮวยปลูกตามลานบ้าน ซึ่งขณะนั้น เก๊กฮวยมีอีกชื่อหนึ่งว่า ดอกเหลือง หรือ หวงฮัว เนื่องจากว่า ดอกเก๊กฮวยที่เห็นกันโดยทั่วไปมีแต่สีเหลืองสีเดียว ซึ่งในบทกวีของสมัยนั้น ดอกเหลืองก็หมายถึงดอกเก๊กฮวยนั่นเอง

เมื่อถึงราชวงศ์ถัง พร้อมกับการปลูกเก๊กฮวยอย่างแพร่หลาย เทคนิคการปลูกก็ได้ยกระดับสูงขึ้น เก๊กฮวยเริ่มมีสายพันธุ์ใหม่ที่เป็นดอกสีม่วง และสีขาว กล่าวกันว่า เก๊กฮวยเข้าสู่ญี่ปุ่นราวปี พ.ศ. 1340 (ค.ศ.797) โดยเชื่อว่า เก๊กฮวยมีสรรพคุณเป็นยาอายุวัฒนะ คือวันขึ้น 9 ค่ำเดือน 9 หากนำดอกเก๊กฮวยใส่ในถ้วยเหล้าสาเก แล้วดื่มเหล้าสาเกนั้น จะทำให้คงความหนุ่มสาวได้ตลอดกาล ความเชื่อนี้คงสืบเนื่องมาจากจีน เพราะจีนถือว่าเก๊กฮวยเป็นดอกไม้ประจำเดือน 9 (ตุลาคม) และฤดูใบไม้ร่วง คนญี่ปุ่นเรียกดอกเก๊กฮวยว่า คิกุโนะฮานะ แปลว่าดอกไม้ของคิกุ มีตำนานเล่าสืบมาว่า คิกุเป็นหญิงสาวที่กำลังจะแต่งงาน ได้ทำการบวงสรวงถามเทวดาว่า จะได้ครองคู่กับสามีนานกี่ปี เทวดาบอกว่าจะได้อยู่กับสามีนานเท่ากับจำนวนกลีบดอกไม้ที่นำมาบูชาเทวดา คิกุ รักสามีมากอยากจะอยู่ด้วยนานปีที่สุด จึงพยายามแสวงหาดอกไม้ที่มีกลีบมากที่สุด แต่ก็หาดอกไม้ได้ เพียง 17 กลีบเท่านั้น ด้วยความเฉลียวฉลาด คิกุจึงใช้มีดกรีดกลีบดอกไม้ดังกล่าวออกเป็นฝอยเล็กๆนับไม่ถ้วน จึงทำให้ได้ครองคู่กับสามีได้ชั่วกาลนาน ตำนานดอกเก๊กฮวย (คิกุ) ของญี่ปุ่นจึงเป็น ตำนานแห่งความรักโดยแท้เป็นรักที่คงทนยั่งยืน เหมาะที่จะเป็นสัญลักษณ์แห่งความรักของชาวตะวันออกเป็นอย่างยิ่ง เก๊กฮวยได้รับความชื่นชอบจากบรรดาชาวญี่ปุ่น โดยมีการนำเก๊กฮวยจีนผสมพันธุ์กับเก๊กฮวยป่าในญี่ปุ่น จึงได้เกิดเก๊กฮวยสายพันธุ์ใหม่ และได้กลายเป็นพระราชลัญจกรประจำพระองค์จักรพรรดิญี่ปุ่น ซึ่งเป็นรูปดอกเก๊กฮวย 16 กลีบ

(DAI)