เช้าวันที่ 30 มิถุนายนที่ผ่านมา เจ้าหน้าที่หลายคนของกระทรวงการต่างประเทศฟิลิปปินส์แจกข่าวทางการทูตฉบับหนึ่งของกระทรวงการต่างประเทศฟิลิปปินส์ที่ศูนย์การประชุมนานาชาติของบรูไน โดยไม่ได้แจ้งให้ฝ่ายจัดงานทราบล่วงหน้า ข่าวชิ้นนี้ระบุว่า นายอัลเบิร์ต เดล โรซาริโอ รัฐมนตรีต่างประเทศฟิลิปปินส์แสดงความกังวลอย่างยิ่งต่อการที่บริเวณน่านน้ำทะเลจีนใต้มีกำลังรบเพิ่มมากขึ้น การที่ีจีนเพิ่มกำลังรบที่เกาะหวงเหยียนและแนวหินโสโครกเหรินอ้าย หรือฝ่ายฟิลิปปินส์เรียกว่า สันดอนเซกันด์โธมัสโชล ซึ่งเป็นบริเวณน่านน้ำทางเศรษฐกิจของฟิลิปปินส์นั้น เป็นการคุกคามต่อสันติภาพและความมั่นคงของบริเวณดังกล่าว นายอัลเบิร์ต เดล โรซาริโอยังกล่าวว่า ปฏิบัติการของจีนฝ่าฝืนกับ "ปฏิญญาปฏิบัติการฝ่ายต่างๆ ทะเลจีนใต้" ที่จีนและอาเซียนลงนามเมื่อปี 2002 (พ.ศ.2545) ซึ่งปฏิญญาฉบับนี้ระบุว่า ฝ่ายต่างๆ จะให้คำมั่นสัญญาจะรักษาความยับยั้งชั่งใจ ไม่ใช้ปฏิบัติการที่จะทำให้ข้อขัดแย้งสลับซับซ้อนและขยายวงกว้างขึ้น

สำหรับการกระทำดังกล่าวของฝ่ายฟิลิปปินส์ บุคคลที่เกี่ยวข้องของประเทศอาเซียนบางประเทศคงไม่เห็นด้วยต่อการนี้

นายหู อี้ซาน นักวิชาการจากมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีหนานหยางสิงคโปร์กล่าวว่า การกระทำดังกล่าวทำให้ประเทศอาเซียนอื่นๆ เกิดความรู้สึกอึดอัด ไม่มีส่วนช่วยการแก้ไขข้อขัดแย้งทะเลจีนด้วยด้วยการเจรจา แต่เขาเห็นว่า การนี้จะไม่ส่งผลกระทบต่อกลไกการสร้างความมั่นใจระหว่างอาเซียนกับจีน

เจ้าหน้าที่กระทรวงการต่างประเทศบรูไนที่ไม่เปิดเผยชื่อคนหนึ่งกล่าวว่า ประเทศอาเซียนไม่อยากมีข้อขัดแย้งเกิดขึ้นอีกครั้งเหมือนการประชุมของเมื่อปีที่ผ่านมา ดังนั้น จึงไม่อนุญาติให้ปัญหาข้อขัดแย้งทางดินแดนส่งผลกระทบต่อสถานการณ์ใหญ่ของความร่วมมือระหว่างจีนกับอาเซียน และยังไม่เห็นด้วยกับการกระทำดังกล่าวของฟิลิปปินส์

นายสุรพงษ์ โตวิจักษณ์ชัยกุล รัฐมนตรีว่ากรกระทรวงการต่างประเทศของไทยกล่าวว่า ความสัมพันธ์ระหว่างอาเซียนกับจีนมีความเข้มแข็ง ความหลากหลาย รอบด้านและมองการไกลสู่อนาคต อาเซียนขอบคุณจีนที่ได้ดำเนินการแลกเปลี่ยนและความร่วมมือกับอาเซียนในปัญหาทะเลจีนใต้

(Ying/Lin)