ในอดีต ที่มณฑลจี๋หลินมีร้านทำกระทงมากมาย มีผู้หญิงแซ่โหวคนหนึ่งทำกระทงเก่งมาก เล่ากันว่า มีอยู่ครั้งหนึ่ง สาวคนหนึ่งอุ้มเด็กเข้าร้านขายกระทงของผู้หญิงแซ่โหวคนนี้ พอเข้าร้าน ผู้หญิงแซ่โหวก็พบว่า สาวหน้าเศร้าคนที่เข้ามาไม่พูดจาอะไร เพียงแต่จ้องมองหมวกรูปเสือของเด็ก ผู้หญิงแซ่โหวรู้ดีว่า อีกสามวันก็จะถึงวันลอยกระทง เธอจึงทำกระทงรูปเสือให้สาวคนนั้น พอสาวคนนั้นเห็นกระทงรูปเสือ น้ำตาไหลไม่หยุดเลย เธอบอกว่า สามีของเธอเกิดปีเสือ เมื่อสองปีก่อนประสบอุบัติเหตุในการเดินเรือ และไม่ได้กลับบ้านอีกเลยนับตั้งแต่นั้นมา แทนที่จะบอกว่าผู้หญิงแซ่โหวทำกระทงเก่ง ควรพูดว่าเธอได้ค้นพบหนทางเข้าสู่จิตใจของผู้คนได้ด้วยกระทง ดิฉันเคยอ่านหนังสือเกี่ยวกับความเป็นมาของเทศกาลต่างๆ นักมนุษยศาสตร์เห็นว่า เทศกาลเกี่ยวพันกับความเชื่อ และการไหว้บูชาของมนุษย์ เครื่องเซ่นไหว้ และพิธีกรรมเป็นสื่อที่ส่งข้อมูล และความคิดให้เทพเจ้า เป็นช่องทางที่เชื่อมโยงมนุษย์กับเทพเจ้า

นักวิชาการอธิบายความหมายสำคัญของการจุดดวงไฟในกระทงว่า ไฟจากดวงประทีปนั้นจะส่องค่ำคืนให้สว่าง นำมาซึ่งความอบอุ่น ทำให้ผู้ที่จากไปมองเห็นและรับรำถึงความรำลึกของผู้ลอยกระทง ฉะนั้น ไม่ว่าคนประเทศไหน ไม่ว่าผู้นับถือศาสนาอะไร เวลาลอยกระทงก็จะขอพรในใจหรือไม่ก็พูดออกมาเบาๆ ดูเหมือนว่ามีอะไรหลายอย่างที่จะฝากไว้

เมื่อรวบรวมคำพูดเหล่านี้แล้ว พอเข้าใจได้ว่า กระทงไม่ว่าจะถวายให้เทพเจ้า หรือให้บรรพบุรุษที่เสียชีวิต ล้วนเกี่ยวข้องกับการบอกเล่า และการฟัง ผู้ที่มีชีวิตกับผู้เสียชีวิต คนธรรมดากับเทพเจ้า และสภาพความเป็นจริงกับความฝัน ล้วนห่างไกล และมีสิ่งขีดขวางที่คนเราข้ามผ่านได้ยาก แต่ดูเหมือนว่าน้ำไม่ว่าจะเป็นน้ำในแม่น้ำ หรือทะเลสาบ ล้วนมีความกว้างใหญ่จนเป็นสัญลักษณ์แห่งการเดินทางสู่ความลึกลับ ซึ่งสอดคล้องกับความต้องการทางจิตใจที่จะขจัดสิ่งกีดขวางเหล่านี้ ในความหมายนี้ แม้ความเป็นมาของกระทงเกี่ยวข้องกับศาสนา แต่ถ้าพิจารณาลึกๆ สิ่งที่ทำให้เกิดการลอยกระทงน่าจะเป็นความต้องการทางจิตใจของมนุษย์ ซึ่งก็คือสิ่งที่ง่ายดาย แต่อาจเป็นเรื่องที่ยากที่สุดคือ การติดต่อถึงกัน

(Yim/cici)