ปัจจุบันนี้ เมื่อกล่าวถึงเทวดาหรือเทพของจีนที่ไม่ว่าคนไทยเชื้อสายจีนหรือแม้แต่คนไทยทั่วๆไปก็รู้จักหรือเป็นที่คุ้นหูกันดี โดยเฉพาะเมื่อพูดถึงเงินทองความร่ำรวยแล้ว ก็ต้องนึกถึง ไฉ่ซิงเอี๊ย หรือ ไฉเสิน ซึ่งแปลตรงตัวได้ว่าเทพเจ้าแห่งความมั่งคั่ง โดยเฉพาะสำหรับบุคคลที่ทำการค้าการขายเชื่อว่าหลายๆคนคงรู้จัก,สนใจและบูชาเทพองค์นี้อย่างแน่นอน

ผศ. ถาวร สิกขโกศล ได้บรรยายเกี่ยวกับเทพองค์นี้ไว้ในงานสัมมนา "ไฉ่ซิงเอี๊ย- เทพเจ้าแห่งความมั่งคั่ง" เทวดาผู้มาแรงในยุคปัจจุบัน ซึ่งจัดขึ้นโดยอาศรมสยาม-จีนวิทยา มีผู้สนใจเชื้อสายจีนเข้าร่วมฟังและถามตอบแลกเปลี่ยนกันอย่างเต็มที่และเต็มขนาดความจุของห้องประชุม

อาจารย์ถาวรได้เกริ่นถึงที่มาของไฉ่ซิงเอี๊ยไว้ว่าเทพองค์นี้เกิดจากสังคมการค้า ในสังคมจีนยุคก่อนมีการให้ความสำคัญกับอาชีพต่างๆไม่เท่ากัน โดยอาชีพที่อยู่ลำดับบนสุดคือกลุ่มรับราชการ นักปราชญ์, อันดับที่สองคือเกษตรกร, อันดับที่สามได้แก่กรรมกรหรือผู้ใช้แรงงานและสุดท้ายคือกลุ่มพ่อค้าวาณิช โดยมีเหตุผลสนับสนุนว่าพ่อค้าคือคนที่ไม่ได้ใช้แรงสร้างผลผลิตขั้นต้นด้วยตนเองเลย เพียงแต่ทำหน้าที่เป็นคนกลางและหากำไรจากส่วนต่างนั้นๆ

คนที่ไหว้หรือบูชาไฉ่ซิงเอี๊ย นอกจากกลุ่มคนทำค้าขายแล้ว อีกกลุ่มที่เชื่อในเทพองค์นี้เช่นเดียวกันคือกลุ่มนักพนัน เนื่องจากการพนันต้องใช้โชคใช้ดวงให้ได้มาซึ่งแก้วแหวนเงินทองของต่างๆ เพราะฉะนั้นจึงไม่เป็นที่แปลกใจที่ขาพนันต่างก็บูชาไฉ่ซิงเอี๊ยไม่แพ้กลุ่มพ่อค้าแม่ขายเลย

หลายคนสงสัยว่าเทพเจ้าแห่งความร่ำรวยนี้ไปเห็นแต่ละที่ทำไมบางทีก็หน้าตาไม่เหมือนกัน อาจารย์ได้อธิบายอย่างเข้าใจง่ายๆไว้ว่าขึ้นชื่อว่า "เทพเจ้าแห่งความร่ำรวยหรือไฉ่ซิงเอี๊ย" หากเทวดาหรือบุคคลผู้ใดเข้าข่ายเป็นตัวอย่างเรื่องความมั่งคั่งและได้รับการยอมรับอย่างแพร่หลาย ก็สามารถเรียกรวมๆได้ว่า ไฉ่ซิงเอี๊ย ไม่ผิดกติกาแต่อย่างไร ในท้องถิ่นที่ต่างกันไป ความนิยมอาจจะต่างกันได้ อย่าว่าแต่เทวดาหรือเซียนต่างๆเลย หากเป็นบุคคลที่น่ายกย่องมากๆ มีคนชื่นชมมากๆ ขนาดยังไม่ทันจะสละร่างหรือเสียชีวิตก็มีคนกราบไหว้บูชาแล้วด้วยซ้ำ อย่างเช่น ไฉจิง หนึ่งในนายกฯสุดร้ายในประวัติศาสตร์จีนที่รวยมาก เก่งมาก คนก็พากับกราบไหว้ตั้งแต่ยังมีชีวิตอยู่ แต่สุดท้ายเพราะความคดมาก ผู้คนเลยเลิกกราบไหว้ไป

ไฉ่ซิงเอี๊ยแบ่งได้เป็นสองสาย คือ สายบู๊ (อู่) กับสายบุ๋น (เหวิน) สำหรับสายบู๊หลักๆที่คนนิยมบูชากันมาก ได้แก่ เจ้ากงหมิง (แม้ความจริงจะมีชีวิตอยู่แค่ในนิยายหรือเป็นตัวละครที่แต่งขึ้น) และ กวนอู (พี่น้องร่วมสาบานกับเล่าปี่ ที่โจโฉโน้มน้าวใจเท่าไรก็ไม่สามารถซื้อใจเขาได้) ส่วนสายบุ๋น ได้แก่ ฟั่นหลี (ผู้เป็นสามีของไซซีหรือซีซือ- หนึ่งในสี่ยอดหญิงงามของจีน) และ ปี่กัน (เสด็จอาที่กล้าท้วงติงหลานที่ทำผิด แต่ก็ถูกแกล้งลงโทษจนถึงแก่ชีวิต) จะเห็นได้ว่าไฉ่ซิงเอี๊ยที่คนจีนนิยมไหว้กันนั้น ไม่ใช่ว่าเพียงเพราะร่ำรวยมีทรัพย์สมบัติมากเท่านั้น คนจีนเน้นมากเรื่องคุณธรรมในการดำรงชีวิต การไหว้ไฉ่ซิงเอี๊ยคือการชื่นชมคุณธรรมในด้านนั้นๆของเทวดา เช่น ความซื่อสัตย์ ตรงไปตรงมา ความจริงใจ เฉลียวฉลาด ความไม่หลงในทรัพย์ เป็นต้น เมื่อปฏิบัติหรือมีคุณธรรมดังกล่าวแล้ว จึงนำมาซึ่งทรัพย์ การบริหารจัดการทรัพย์ หรือการรักษาทรัพย์ให้คงอยู่ได้

ถึงแม้ตอนนี้เราจะยังอยู่ในโลกแห่งอินเตอร์เน็ตและเทคโนโลยี ความเชื่อและที่พึ่งทางใจก็ยังเป็นสิ่งสำคัญสำหรับมนุษย์ การกราบไหว้บูชาเทพเจ้าก็เพื่อความสงบใจ สบายใจ เพิ่มพูนกำลังใจ แต่ไม่ได้หมายความว่ากราบไหว้อย่างเดียวแล้วเทพจะช่วยเราได้ การบูชาไฉ่ซิงเอี๊ยมีสาระสำคัญคือเรื่องการบริหารจัดการคุณธรรมกับทรัพย์ให้ลงตัวกัน สิ่งศักดิ์สิทธิ์ช่วยทางใจแต่ใครเล่าจะช่วยเราได้ หากเราไม่พยายามด้วยตนเอง

เรียบเรียงและรายงาน: อรอนงค์ อรุณเอก 林敏儿