หนังสือพิมพ์เหรินหมินรื่อเป้ารายงานว่า สงครามโลกครั้งที่ 2 สิ้นสุดลงนานถึง 70 ปีแล้ว แต่ทว่า การสำนึกผิดของประเทศที่ก่อสงครามขึ้นและรุกรานชาติอื่นไม่ควรสิ้นสุดตาม ชาวจีนและต่างชาติต่างมีความเห็นว่า ภาพยนตร์สารคดีเรื่อง "ความสว่างไสวกับความมืดมน – สำนึกต่อสงครามโลกครั้งที่ 2 ของเยอรมนีกับญี่ปุ่น" ที่ออกอากาศผ่านสถานีโทรทัศน์ส่วนกลางของจีน ถ่ายทอดสภาพความเป็นจริงในประวัติศาสตร์เพื่อเตือนใจคนปัจจุบันว่า การทบทวนและสำนึกต่อความเดือดร้อนยากเข็ญและความทุกข์ทรมานอย่างไม่เคยมีมาก่อนในประวัติศาสตร์ ไม่ควรผ่อนคลายลงพร้อมไปกับกาลเวลา

ฉากในสารคดีเรื่องนี้สอดคล้องกับสาระสำคัญในคำปาฐกถาที่นางแองเกลา แมร์เคิล นายกรัฐมนตรีเยอรมนีกล่าวขณะเยือนมหาวิทยาลัยชิงหวาเมื่อปี 2014 ซึ่งเธอเน้นว่า "ภาพประวัติศาสตร์ปรากฏขึ้นเป็นฉากๆ ในสมอง ไม่มีใครสามารถตัดความสัมพันธ์ให้หมดสิ้นไปจากข้อเท็จจริงที่เคยเกิดขึ้น ชาวเยอรมันทุกคนจำเป็นต้องสำนึกต่อสิ่งที่กระทำและไม่ได้กระทำของตนเองในอดีตที่ผ่านมา นี่เป็นกระบวนการที่ก็จริง แต่ท่าทีสำนึกผิดและรับผิดชอบของเยอรมนีเป็นความถูกต้อง เพราะจะทำให้คนรุ่นหลังมีความผิดพลาดซ้ำเดิม"

กฎหมายด้านการศึกษาของเยอรมนีระบุว่า ตำราสอนประวัติศาสตร์จำเป็นต้องมีเนื้อหามากพอสมควรเกี่ยวกับยุคสมัยของพรรคนาซี ครูผู้สอนก็ต้องอธิบายถึงต่อการปกครองของลัทธินาซีให้ลึกซึ้งแก่นักเรียน

นาย Volker Tschapke นายกสมาคมปรัสเซีย(Prussia)เบอร์ลิน- เบอรนเดนเบิร์กของเยอรมนีกล่าวว่า "หลังจากสงครามโลกครั้งที่ 2 ผ่านพ้นไปนาน 70 ปี รัฐบาลและทุกวงการของสังคมเยอรมนียังคงอภิปรายและสำนึกต่อประวัติศาสตร์สงครามโลกครั้งที่ 2 นี่เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งต่อการพัฒนาของเยอรมนีในปัจจุบัน" เขาเน้นว่า "หันไปมองความสัมพันธ์ระหว่างญี่ปุ่นกับประเทศเพื่อนบ้านในเอเชีย ญี่ปุ่นเคยก่ออาชญากรรมและทารุณกรรมแสนรุนแรงในประเทศจีน แต่ไม่เคยขออภัยหรือให้การชดเชยกับจีน หากเปรียบเทียบท่าทีปฏิบัติต่อประวัติศาสตร์ของเยอรมนีกับญี่ปุ่น ก็ไม่ยากที่จะเข้าใจความไม่ราบรื่นและความขัดแย้งของความสัมพันธ์จีน-ญี่ปุ่นแล้ว"

นายหลิว จุนหง ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยกระแสโลกาภิวัฒน์ สถาบันศึกษาวิจัยความสัมพันธ์ระหว่างประเทศในปัจจุบันแห่งประเทศจีน ชี้แจงเกี่ยวกับสาเหตุที่กลุ่มอิทธิพลทางการเมืองบางกลุ่มของญี่ปุ่นไม่ยอมรับอาชญากรรมก่อสงครามและไม่สำนึกผิดว่า "นักโทษสงครามระดับเอกของญี่ปุ่นจำนวนไม่น้อย เข้าทำงานในรัฐบาลและรัฐสภาหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 เรื่องแบบนี้ไม่มีทางเกิดขึ้นที่เยอรมนีอย่างเด็ดขาด พิจารณาในแง่มุมต่างๆ ทั้งสังคม การเมืองและเศรษฐกิจแล้ว ญี่ปุ่นได้รักษาไว้ซึ่งภาวะในช่วงสงครามในภาพรวม จึงยากที่จะกวาดล้างอาชญากรรมก่อสงครามและลัทธิรัฐทหารให้หมดสิ้น" เขาเน้นว่า ต่อหน้ากลุ่มอิทธิพลการเมืองปีกขวา ประชาชนญี่ปุ่นอ่อนแรงมาก พลเมืองญี่ปุ่นจำนวนมหาศาลหวังว่า จีนกับเกาหลีเหนือเร่งรัดให้ญี่ปุ่นสร้างแนวคิดที่ถูกต้องต่อประวัติศาสตร์

YIM/FENG