จดหมายไม่เพียงแต่สามารถสานสัมพันธ์ระหว่างผู้คนให้ใกล้ชิดยิ่งขึ้นเท่านั้น หากยังสามารถสืบทอดวัฒนธรรม อีกทั้งได้บันทึกการเปลี่ยนแปลงของยุคสมัยตามสภาพความเป็นจริงอีกด้วย จึงมีเสน่ห์และบทบาทเป็นพิเศษ
เมื่อเร็ว ๆ นี้ มหาวิทยาลัยประชาชนจีนได้เปิดพิพิธภัณฑ์จดหมายในครอบครัว ซึ่งเป็นพิพิธภัณฑ์จดหมายสาธารณะแห่งแรกของจีน โดยรวบรวมจดหมายจากราชวงค์หมิงถึงปัจจุบันกว่า 50,000 ฉบับ นอกจากจดหมายที่เขียนบนกระดาษแล้ว ยังมีจดหมายที่เขียนบนผ้าไหม ขนนก และไม้ไผ่ด้วย
พิพิธภัณฑ์จดหมายดังกล่าวยังได้สะสมจดหมายแปลกๆ หลายฉบับ อาทิ จดหมายที่เขียนบนกระดาษผืนใหญ่ที่มีขนาดยาว 68 เซนติเมตร และกว้าง 136 เซนติเมตร ที่เขียนด้วยภู่กัน จดหมายที่มีเนื้อความยาวที่สุด รวมแล้วมีกว่า 5,000 คำ โดยเขียนบนกระดาษยาวกว่า 2.5 เมตร ซึ่งเป็นจดหมายที่ส่งมาจากไต้หวันเมื่อศัตวรรษที่ 19 มีจดหมายที่แปลกที่สุดคือ จดหมายที่ใช้เส้นไหมปักตัวอักษรบนผ้าเช็ดหน้าผืนหนึ่ง เนื้อความทั้งหมดมี 441 คำ ซึ่งไม่ได่เขียนในรูปแบบแนวตั้งหรือแนวนอน กลับเป็นรูปสี่เหลี่ยมด้านเท่าทั้งสี่และมุมไม่เป็นมุมฉาก ไม่มีใครรู้ว่าจะเริ่มอ่านจากตรงไหนดี และดาวเนื้อความไม่ถูก ด้วยการศึกษาวิจัยของผู้เชี่ยวชาญพบว่า นี่เป็นจดหมายลับอย่างหนึ่งในสมัยโบราณของจีน จดหมายฉบับนี้เป็นจดหมายที่สตรีผู้หนึ่งเขียนถึงสามีที่จากบ้านไปสิงคโปร์เป็นเวลาหลายปี หวังว่าสามีได้รับจดหมายแล้วจะกลับบ้านโดยเร็ว เนื่องจากสตรีผู้นี้เป็นห่วงว่า จดหมายฉบับนี้อาจจะตกอยู่ในมือของคนอื่น จึงเขียนด้วยวิธีการดังกล่าว
จีนมีสำนวนเกี่ยวกับจดหมายหลายสำนวน เป็นที่รู้จักกันดีมีว่า "จื่อต่วนฉิงฉาง" แปลว่า กระดาษจดหมายจำกัด แต่ความรักและน้ำใจในจดหมายไม่จำกัด อีกสำนวนหนึ่งคือ "เจียซูตี่วั่นจิน" แปลว่าการเขียนจดหมายถึงบ้าน ล้ำค่ากว่าการส่งเงินทองกลับบ้าน ซึ่งพรรณาถึงความสำคัญที่คนไกลบ้านส่งข่าวสารให้ทางบ้านได้ทราบ
คิดถึงวันเวลาที่มีการเขียนจดหมาย เมื่อเขียนเสร็จแล้ว ใส่ในซองจดหมาย แล้วจ่าหน้าซองที่อยู่ของผู้รับให้ชัดเจน ชำระค่าธรรมเนียมก่อนส่งจดหมายให้เจ้าหน้าที่ หรือติดแสตมป์แล้วหย่อนลงตู้ไปรษณีย์ จากนั้นจดหมายจะถูกส่งตามกระบวนการไปยังผู้รับตามจ่าหน้า หากจดหมายไม่ได้ติดแสตมป์อาจมีการเรียกเก็บเงินค่าธรรมเนียมปลายทาง และหากที่อยู่ปลายทางไม่มีผู้รับ จดหมายจะถูกตีกลับไปยังผู้ส่ง......
แต่ในยุคสารสนเทศทุกวันนี้ จดหมายดั้งเดิมค่อย ๆ ห่างหายจากชีวิตประจำวันของเรา โดยมีอีเมล ข้อความสั้น หรือโซเซี่ยลมิเดียเข้ามาแทน
