"ทางรถไฟคุนหมิง-ไฮฟอง" เป็นทางรถไฟระหว่างประเทศสายแรกของมณฑลยูนนาน และเป็นประจักษ์พยานร้อยปีประวัติศาสตร์ด้านการรถไฟ ซึ่งมีชื่อเสียงเป็นที่ระบือนามในการก่อสร้างทางรถไฟระดับสากล ซึ่งมีชื่อเรียกว่า "รางเมตร" เนื่องจากเป็นรางรถไฟที่มีขนาดความกว้าง 1 เมตร

แม้ว่าปัจจุบันนี้ มณฑลยูนนานได้เข้าสู่ยุคสมัยของรถไฟความเร็วสูงอย่างเต็มตัวแล้ว แต่รถไฟขนาดเล็กสายคุนหมิง-ไฮฟอง ที่เริ่มเดินรถอย่างเป็นทางการตั้งแต่ค.ศ. 1910 ตราบทุกวันนี้ก็ยังคงแล่นผ่านเมืองต่างๆจากเหนือลงใต้ บันทึกเรื่องราวประวัติศาสตร์ตลอดเส้นทาง และเป็นเครื่องยืนยันถึงความรุ่งเรืองที่แปรเปลี่ยนของเมืองคุนหมิงอีกด้วย

ปัจจุบัน "สถานีรถไฟคุนหมิงเหนือ" เป็นสถานีรถไฟแห่งเดียวของจีนที่มี พิพิธภัณฑ์ในสถานีรถไฟ โดยสิ่งปลูกสร้างในส่วนพิพิธภัณฑ์จะเป็นสถาปัตยกรรมสไตล์ฝรั่งเศสโบราณ กำแพงสีเหลือง หลังคาสีแดง หน้าต่างบานเกล็ดทรงโค้ง และระฆังกลมบนยอดอาคาร ทุกรายละเอียดได้สะท้อนกลิ่นไอของฝรั่งเศสอย่างเข้มข้น อีกทั้งบอกเล่าถึงเอกลักษณ์และสถานะของสิ่งปลูกสร้างนี้อย่างเงียบๆว่า เคยเป็นสถานีรถไฟของเส้นทางสายคุนหมิง-ไฮฟอง จึงมีชื่อเรียกอีกอย่างว่า "พิพิธภัณฑ์แห่งการรถไฟยูนนานและสถานีรถไฟรางเมตรเหนือ"

สิ่งของที่เก็บสะสมภายในพิพิธภัณฑ์ไม่เพียงเป็นเครื่องจักรกลในอดีตของรถไฟสายคุนหมิง-ไฮฟอง แต่ยังมีหัวรถจักรไอน้ำและเชื้อเพลิงประเภทต่างๆ ของรถไฟแบบรางนิ้ว รางเมตร รางมาตรฐาน ตลอดจนโบกี้รถไฟยุคสมัยต่างๆ และสิ่งของอันทรงคุณค่าอีกนับหมื่นชิ้น อัดแน่นด้วยประวัติศาสตร์ที่ผ่านลมฝนมานับพันปีของการรถไฟยูนนาน

และเมื่อเดินทอดน่องไปเรื่อยๆ จะเห็นภาพจัดแสดงการทำงานของเจ้าหน้าที่ช่างเทคนิคที่ต้องแบกเครื่องมือตรวจวัดที่ละเอียด เพื่อก่อสร้างทางรถไฟแต่ละตารางนิ้ว ทั้งในบริเวณขุนเขาของยูนนานด้วยความยากลำบาก ราวกับว่าบันทึกหน้าประวัติศาสตร์การรถไฟค่อยๆพลิกเปิดออกอย่างช้าๆตรงหน้า ผู้ที่มาเที่ยวชมสามารถหาคำตอบทุกประเด็นเกี่ยวกับพัฒนาการของการรถไฟยูนนานได้ที่นี่

ปัจจุบัน พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ได้รับการปรับปรุงขยับขยายตามยุคสมัย ได้นำความก้าวหน้าแห่งการรถไฟความเร็วสูงสมัยใหม่ของจีน และเทคนิคการรถไฟใหม่ๆจัดรวมเข้ามาอยู่ในที่นี้ด้วย ซึ่งไม่เพียงทำให้เห็นประวัติศาสตร์ความเป็นไปในอดีต แต่ยังมองเห็นอนาคตข้างหน้าได้อีกด้วย ดังนั้น ภายใต้สิ่งปลูกสร้างแบบตะวันตกนี้ สภาพการทำงานของสถานีรถไฟแบบดั้งเดิมยังคงถูกรักษาให้คงไว้อย่างดี

วันที่ 1 เมษายน ค.ศ. 1910 ขบวนรถไฟสายคุนหมิง-ไฮฟอง เริ่มการเดินรถอย่างเป็นทางการตลอดเส้นทาง 854 กิโลเมตร ในเวลานั้น เริ่มเดินรถทุกวันในตอนเช้า และพอตกกลางคืนเมื่อเข้าเทียบสถานีจึงหยุดพัก จากเมืองไฮฟองเวียดนามถึงคุนหมิง ตลอดเส้นทางต้องเดินรถใช้เวลา 4 วัน นับแต่นั้นมา ที่นี่เริ่มคึกคักอย่างไม่เคยมีมาก่อน นักท่องเที่ยวจะไปเมืองอี้เหลียง ไคหย่วน เมิ่งจื้อ เจี้ยนสุ่ย ตลอดจนฮานอยของเวียดนาม จะต้องมาขึ้นรถไฟที่นี่

จนกระทั่งปี 2003 เนื่องจากระหว่างทางรถไฟสายคุนหมิง-ไฮฟองมีสิ่งกีดขวางที่เป็นอันตรายเนื่องจากดินถล่มหรือหินทลาย การเดินรถขนส่งผู้โดยสารตลอดเส้นทางจึงหยุดลง คงเหลือแต่การลำเลียงสินค้า หลังจากที่หยุดเดินรถขนส่งผู้โดยสารทางไกล กรมการรถไฟคุนหมิงเริ่มเปิดทำการขนส่งผู้โดยสารรถไฟรางเมตรระหว่าง สือจุ่ย-สถานีเหนือ-หวังเจียหยิง ระยะทางกว่า 30 กิโลเมตร เพื่อใช้เป็นการคมนาคมท่องเที่ยวเขตชานเมือง ผู้ที่ชื่นชอบการท่องเที่ยวหรือมีความจำเป็นที่จะเดินทางติดต่อก็สามารถใช้บริการต่อได้แล้ว

ที่พิพิธภัณฑ์การรถไฟคุนหมิงนี้ ยังมีร้านกาแฟร้านหนึ่งชื่อว่า "ร้านกาแฟแห่งความทรงจำรถไฟรางเมตร" โดยใช้ห้องพักรอขึ้นรถไฟปรับปรุงเป็นร้านกาแฟ "หลี่ หย่านเหมย" เจ้าของร้านกาแฟเล่าว่า เพราะตนเองมีความผูกพันกับรถไฟรางเมตรตลอดจนต้องการถ่ายทอดวัฒนธรรมทางรถไฟสายคุนหมิง-ไฮฟองให้ผู้คนได้รับรู้มากขึ้น จึงได้รับช่วงต่อร้านนี้ ดังนั้น ชั่วขณะที่ก้าวย่างเข้าไปภายในบริเวณร้านกาแฟเล็กๆแห่งนี้ คุณจะสามารถสัมผัสได้ถึงความผูกพันอย่างลึกซึ้งของเธอที่มีต่อรถไฟรางเมตร และความเคารพยกย่องต่อประวัติศาสตร์วัฒนธรรมการรถไฟจีน

กำแพงสีเขียว หลังคาโค้ง เคาน์เตอร์เก็บเงิน ต่างถูกตบแต่งแบบย้อนยุคเข้ากับหัวจักรรถไฟโบราณ และมีการประดับภาพความทรงจำเกี่ยวกับทางรถไฟสายคุนหมิง-ไฮฟองหลายภาพบนกำแพง แต่ละจุดล้วนสะท้อนวัฒนธรรมเส้นทางรถไฟสายนี้ไว้อย่างเข้มข้น และเมื่อนั่งลงบนเก้าอี้โซฟาที่นุ่มสบายฟังดนตรีที่ทางร้านเปิดคลอไปเบาๆ ประกอบกับมีเสียงหวูดรถไฟดังเป็นระยะ หลังจากนั้นก็ลองสั่งกาแฟสดเวียดนามสักแก้ว ขนมปังอีกสักชิ้นหนึ่ง หรือปอเปี๊ยะเวียดนามที่ขึ้นชื่อ เพื่อดื่มด่ำไปกับบรรยากาศทางวัฒนธรรมพร้อมๆ กัน

นอกจากร้านกาแฟแห่งความทรงจำรถไฟรางเมตรแล้ว ยังมีร้านอาหารในคุนหมิงชื่อดังที่เป็นที่รู้จักของคนทั่วไปว่ามีคอนเซปต์รถไฟเข้มข้นไม่แพ้กัน นั่นก็คือ "ร้านอาหารสถานีรถไฟคุนหมิงใต้ปี 1910" ร้านอาหารนี้ตั้งอยู่ใจกลางเมืองคุนหมิง ภายใต้สถาปัตยกรรมสไตล์ฝรั่งเศสที่สร้างขึ้นช่วงต้นศตวรรษที่ 20

"ร้านอาหารสถานีรถไฟคุนหมิงใต้ปี 1910" ชื่อร้านมีที่มาจากประวัติศาสตร์ทางรถไฟสายคุนหมิง-ไฮฟอง แต่ละห้องภายในร้านได้ตั้งชื่อตามชื่อสถานีต่างๆ เช่น ห้องสถานีล่าฮาตี้ ห้องสถานีปี้เซ่อไจ้ เป็นต้น ทำให้ได้บรรยากาศเก่าๆอย่างเต็มที่ ซึ่งภายในห้องอาหารยังตบแต่งด้วยสิ่งของมากมายที่เกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์ในยุคนั้น เช่น ภาพรางเมตรในอดีต ไฟสัญญาณและแผนที่โบราณ เป็นต้น

และโต๊ะอาหารข้างรางรถไฟจำลองในร้าน จะเป็นตัวเลือกแรกของลูกค้าที่เข้ามาใช้บริการ ซึ่งเด็กๆจะชื่นชอบกับการเล่นสนุกบนรางรถไฟมาก สำหรับเมนูของที่นี่จะเป็นอาหารท้องถิ่นของยูนนานเป็นหลัก เช่น ปาท่องโก๋ผัดถั่วลันเตา ยำขนมจีน ซุปไก่ตุ๋นหม้อนึ่ง ผัดมันฝรั่งซอย และขนมครีมทอด เป็นต้น ดังนั้น ถ้าคุณอยากลิ้มรสวัฒนธรรมอาหารมณฑลยูนนาน ที่นี่คือตัวเลือกชั้นดีที่ไม่อาจพลาดได้