จีน-ไทยได้มีความสัมพันธ์ที่มีมายาวนานหลากหลายด้านมุมอย่างยากที่จะกำหนดการเริ่มต้นที่ชัดเจน มีเรื่องราวมากมาย ทั้งมิตรไมตรี ความปรองดอง ความขัดแย้ง คละเคล้า แปรผันไปตามกระแสแห่งยุคสมัย จวบจนทุกวันนี้ ครั้งนี้ เราขอทบทวนเรื่องราวสำคัญๆ ที่ต้องจุดจำในช่วง 37 ปี นับจากจีน-ไทยได้สถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตอย่างเป็นทางการหลังจากวันที่ 1 กรกฎาคมค.ศ. 1975 เป็นต้นมา
1. หลังคณะของนายอานันท์ ปันยารชุนกลับจากไปติดต่อเจรจาขอปรับความสัมพันธ์กับทางการจีนแล้ว วันที่ 29 มิถุนายนค.ศ. 1975 คณะผู้นำของไทยนำโดยนายกรัฐมนตรี ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช ได้เดินทางจากท่าอากาศยานกรุงเทพ โดยสารการบินเดินทางถึงดินแดนสาธารณรัฐประชาชนจีนในเช้าวันรุ่งขึ้น
(ซ้าย) เหมาเจ๋อตง จับมือต้อนรับม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช นายกรัฐมนตรีจากประเทศไทย (ขวา) นายกรัฐมนตรีโจวเอินไหล ให้เกียรติมาต้อนรับม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช แม้ขณะนั้นท่านจะป่วยเป็นมะเร็งระยะลุกลามแล้วก็ตาม
2. เช้าวันที่ 1 กรกฎาคมค.ศ. 1975 ประธานเหมาเจ๋อตงของจีนพบปะกับม.ร.ว.คึกฤทธิ์
3. วันที่ 1 กรกฎาคมค.ศ. 1975 นายกรัฐมนตรีโจวเอินไหลกับนายกรัฐมนตรีม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช ลงนามแถลงการณ์ร่วมการสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตระหว่างสาธารณรัฐประชาชนจีนกับราชอาณาจักรไทยอย่างเป็นทางการ
การร่วมลงนามในแถลงการณ์ว่าด้วยการสถาปนาความสัมพันธ์ทางการฑูตระหว่างสาธารณรัฐประชาชนจีนกับประเทศไทย เมื่อวันที่ 1 กรกฎาคมค.ศ. 1975 โดยมี นายโจวเอินไหล นายกรัฐมนตรีจีนกับ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช นายกรัฐมนตรีไทย เป็นผู้แทนของทั้งสองประเทศ
3. นายไฉเจ๋อหมิน (柴泽民) เป็นเอกอัครราชทูตจีนคนแรกประจำประเทศไทย ขณะที่ ม.ร.ว.เกษมสโมสร เกษมศรี เป็นเอกอัครราชทูตไทยคนแรกประจำสาธารณรัฐประชาชนจีน ณ กรุงปักกิ่ง
4. พลเอกเกรียงศักดิ์ ชมะนันท์ นายกรัฐมนตรีไทยจัดงานต้อนรับ รองนายกรัฐมนตรีเติ้งเสี่ยงผิงที่บ้าน
เดือนพฤศจิกายน 1978 รองนายกรัฐมนตรีเติ้งเสี่ยวผิงได้เดินทางมาเยือนไทยเพื่อกระชับความสัมพันธ์สองประเทศให้แน่นแฟ้นมากขึ้น ที่เมืองไทย เติ้งเสี่ยวผิงได้กล่าวถึงความสัมพันธ์ระหว่างจีนกับไทยว่า ความสัมพันธ์ระหว่างจีนกับไทยเป็นตัวอย่างที่ดีของความสัมพันธ์ระหว่างประเทศที่มีระบบสังคมแตกต่างกัน
5. บริษัทเจียไต๋ ในเครือเจริญโภคภัณฑ์ เป็นบริษัทไทยแห่งแรกและบริษัทต่างชาติแห่งแรกที่เข้าไปลงทุนในแผ่นดินใหญ่ในปี 1980 โดยได้รับใบอนุญาติทำการค้าในจีนหมายเลข 001
6. ปี 1981 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีเสด็จพระราชดำเนินเยือนจีนครั้งแรกในเดือนพฤษภาคม ในการเสด็จเยือนครั้งนั้นทรงแนะนำประเทศจีนให้ชาวไทยได้รู้จัก พระองค์ทรงพระราชนิพนธ์หนังสือ "ย่ำแดนมังกร" ซึ่งได้ตีพิมพ์ออกมาทั้งฉบับภาษาไทยและฉบับภาษาจีน
7. วันที่ 11 มีนาคมค.ศ. 1985 ประธานาธิบดีหลี่เซียนเนี่ยน แห่งสาธารณรัฐประชาชนจีนเดินทางไปเยือนไทยอย่างเป็นทางการและเข้าเฝ้าฯ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ของไทย
8. ปี 1989 ที่มาของถ้อยคำว่า "จีนไทยมิใช่อื่นไกลพี่น้องกัน" นั้นเกิดขึ้นในปี 1989 พลเอกชาติชาย ชุณหะวัณ ได้ไปเยือนจีนในฐานะนายกรัฐมนตรีและนายกสมาคมมิตรภาพไทย– จีน ภายในงานเลี้ยงรับรองที่สมาคมมิตรภาพจีน–ไทยจัดขึ้นนั้น พลเอกชาติชายได้กล่าวปราศรัยและมีถ้อยคำหนึ่งว่า "จีนไทยมิใช่อื่นไกลพี่น้องกัน"
9. ปี 1992 รัฐบาลจีนเริ่มอนุญาตให้ประชาชนชาวจีนเดินทางออกไปเที่ยวประเทศเพื่อนบ้านได้ โดยประเทศแรกที่จีนอนุญาต คือ ไทย สิงคโปร์ มาเลเซีย
10. ปี 1994 เพื่อเป็นการฉลองความสัมพันธ์ไทย–จีนครบ 20 ปี รัฐบาลจีนได้อนุญาตให้ไทยอัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุ หรือข้อนิ้วพระหัตถ์ จากวัดฝ่าเหมินซื่อมณฑลส่านซีของจีนมาประดิษฐานเป็นการชั่วคราวในไทย ณ พุทธมณฑล เพื่อให้พุทธศาสนิกชนชาวไทยได้นมัสการ
11. ปี 1995 ได้มีการอัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุข้อนิ้วพระหัตถ์ไปประดิษฐานเป็นการชั่วคราวในประเทศไทย โดยจัดทำเป็นข้อตกลงร่วมกันระหว่างรัฐบาลไทยกับรัฐบาลจีน ในการอัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุข้อนิ้วพระหัตถ์จากวัดฝ่าเหมินซื่อมณฑลส่านซี มาประดิษฐานในไทย ระหว่างวันที่ 23 พฤศจิกายนค.ศ. 1994 ถึงวันที่ 21 กุมภาพันธ์ ค.ศ.1995 รวมระยะเวลา 85 วัน ทั้งนี้เพื่อเป็นการเฉลิมฉลองเนื่องในโอกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติครบรอบ 50 ปี และเพื่อร่วมเฉลิมฉลองครบรอบ 20 ปีของการสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตระหว่างประเทศไทยกับประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน
12. ระหว่างวันที่ 24-29 มีนาคมค.ศ. 1996 นายบรรหาร ศิลปอาชา นายกรัฐมนตรีไทยเยือนจีนอย่างเป็นทางการ
13. เดือนเมษายนค.ศ. 1997 พลเอกชวลิต ยงใจยุทธ นายกรัฐมนตรีไทยเยือนจีนอย่างเป็นทางการ
14. ระหว่างวันที่ 13-17 เมษายนค.ศ. 1999 นายหลี่เผิงประธานคณะกรรมการประจำสภาผู้แทนประชาชนแห่งชาติจีนเยือนไทยอย่างเป็นทางการเป็นเวลา 4 วัน
15. ปี 1999 นายเจียงเจ๋อหมิน ประธานาธิบดีสาธารณรัฐประชาชนจีน และภริยาเยือนไทยอย่างเป็นทางการในฐานะพระราชอาคันตุกะของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ซึ่งเจียงเจ๋อหมินได้ร่วมชมกระบวนพยุหยาตราชลมารค และแสดงปาฐกถาพิเศษเรื่อง ความสัมพันธ์ไทย–จีนและนโยบายของจีน
16. ปี 2000 เมื่อความสัมพันธ์ทางการทูตของไทย–จีน เดินทางมาครบ 25 ปี สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดำเนินเยือนสาธารณรัฐประชาชนจีนครั้งแรก พร้อมด้วยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในเดือนตุลาคม โดยทรงนำคณะนางแบบชื่อดังของไทยไปเดินแบบแสดงผ้าไทยด้วย
ปีเดียวกัน ทางศูนย์จีนศึกษา สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้จัดสัมมนาไทย-จีน หัวข้อ "ความสัมพันธ์ไทย-จีน เหลียวหลังแลหน้า" โดยนอกจากมีนักวิชาการ วิทยากรทั้งจากไทยและจีนเข้าร่วมแล้ว ยังมีนายอานันท์ ปันยารชุน หนึ่งในผู้อยู่ร่วมในประวัติศาสตร์ของการลงนามความสัมพันธ์ไทย-จีนด้วย
17. ปี 2001 นายจูหยงจีน นายกรัฐมนตรีจีนเยือนไทยอย่างเป็นทางการ
18. วันที่ 27-29 สิงหาคมปี 2001 พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร นายกรัฐมนตรีไทยเยือนจีนอย่างเป็นทางการ วันที่ 28 สิงหาคม ระหว่างการพบปะเจรจา นายจูหยงจีนายกรัฐมนตรีจีนเสนอว่า เพื่อกระชับมิตรสัมพันธ์และความร่วมมือที่ไว้วางใจได้ในทุกด้านของสองประเทศให้ก้าวหน้าต่อไป จีนเสนอจะกระชับความร่วมมือในแถลงการณ์ร่วมเกี่ยวกับโครงการแห่งความร่วมมือในศตวรรษที่ 21 ซึ่งรวมทั้งเสริมความร่วมมือและการแลกเปลี่ยนระหว่างประเทศทั้งสองในด้านเศรษฐกิจการค้า วิทธยาศาสตร์เทคโนโลยี และวัฒนธรรม ดำเนินการปรึกษาหารือและให้ความร่วมมือซึ่งกันและกันในองค์การเอเปค การประชุมความร่วมมือของตัวแทน 10 ประเทศอาเซี่ยน การประชุมเอเชียยุโรป และฟอรั่มของภูมิภาคอาเซียน หลังจากการเจรจา สองประเทศลงนามในข้อตกลงแห่งความร่วมมือด้านวัฒนธรรมระหว่างจีนกับไทย และประกาศแถลงการณ์ร่วมจีนไทยในวันที่ 29 สิงหาคม
19. เดือนกันยายน ปี 2002 นายหลี่เผิง ประธานคณะกรรมการประจำสภาผู้แทนประชาชนแห่งชาติจีนเยือนไทยอย่างเป็นทางการ
20. ปี 2002 ได้อัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุ พระเขี้ยวแก้ว จากวัดหลิงกวง กรุงปักกิ่ง ไปประดิษฐานเป็นการชั่วคราว ณ พุทธมณฑลเป็นระยะเวลานานถึง 76 วัน ระหว่างวันที่ 15 ธันวาคมค.ศ. 2002 ถึงวันที่ 28 กุมภาพันธ์ค.ศ. 2003 เพื่อเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ภูมิพลอดุลยเดชมหาราช เนื่องในวโรกาสที่ทรงเจริญพระชนมพรรษา 75 พรรษา และประสานสัมพันธไมตรีระหว่างประเทศไทย-จีน ให้แน่นแฟ้นยิ่งขึ้น โดยอาศัยความสัมพันธ์ทางพระพุทธศาสนาเป็นสำคัญ รวมถึงเปิดโอกาสให้พุทธศาสนิกชนชาวไทยได้สักการะบูชาพระเขี้ยวแก้ว ด้วยปรารถนาว่า อานุภาพแห่งความศักดิ์สิทธิ์ แห่งองค์พระเขี้ยวแก้วนี้ จะได้แผ่พระบารมีอันไพศาล ให้พุทธศาสนิกชนชาวไทยเจริญรุ่งเรือง และมีความสุขตลอดไป
21. ปี 2003 นายหูจิ่นเทา ประธานาธิบดีสาธารณรัฐประชาชนจีน และภริยาเยือนไทยอย่างเป็นทางการในฐานะพระราชอาคันตุกะของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ระหว่างวันที่ 17-18 ตุลาคม และเข้าร่วมประชุมสุดยอดผู้นำกลุ่มความร่วมมือทางเศรษฐกิจภาคพื้นเอเชียแปซิฟิก หรือเอเปก 2003 ระหว่างวันที่ 20-21 ตุลาคม อันเป็นการกระชับความร่วมมือและความสัมพันธ์อันดีของทั้งสองประเทศ
22. ปี 2003 ไทย-จีนได้ลงนามในข้อตกลงการค้าเสรีระหว่างกัน โดยมีผลตั้งแต่วันที่ 1 ตุลาคมค.ศ. 2003 โดยยกเว้นภาษีนำเข้าผัก-ผลไม้ และในอนาคตจะมีการหารือเพื่อขยายข้อตกลงให้ครอบคลุมสินค้าประเภทอื่น เช่น อาหารสำเร็จรูป อาหารทะเล และยางพารา เพื่อให้มูลค่าทางการค้าระหว่างทั้งสองประเทศเพิ่มขึ้นจาก 6,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ เป็น 10,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ในอนาคต
23. ปี 2003 ช่วงช่วงและหลินฮุ่ย หมีแพนด้ายักษ์ทั้งสองเดินทางมาถึงท่าอากาศยานเชียงใหม่ ในเย็นวันที่ 12 ตุลาคม ท่ามกลางการต้อนรับอย่างอบอุ่น โดยมีการเตรียมการก่อสร้างสถานที่พักและจัดแสดงหมีแพนด้าในสวนสัตว์เชียงใหม่ แพนด้าคู่ดังกล่าวมีฐานะเป็นทูตสันถวไมตรีระหว่างไทยกับจีน และถือเป็นคู่สุดท้ายที่จีนอนุมัติให้ออกนอกประเทศ
24. เดือนมิถุนายน ค.ศ. 2003 สมเด็จพระสังฆราชของไทย ได้เสด็จเยือนประเทศจีนอย่างเป็นทางการโดยทรงมุ่งกิจกรรมทางด้านพระพุทธศาสนาเป็นสำคัญ ซึ่งเหตุการณ์ครั้งนั้นได้มีการนำพระกรณียกิจนี้มาแพร่ภาพทางสถานีโทรทัศน์รวมของไทยโดยตลอด อันถือได้ว่าเป็นการเชื่อมสัมพันธไมตรีระหว่างประเทศได้เป็นอย่างดียิ่ง
25. วันที่ 29 พฤศจิกายนค.ศ. 2004 ในการประชุมสุดยอดอาเซียนครั้งที่ 10 นายเวินเจียเป่า นายกรัฐมนตรีจีนได้พบปะกับ พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร นายกรัฐมนตรีไทยที่ลาว โดยนายกรัฐมนตรีจีนได้ชื่นชมความร่วมมือทางเศรษฐกิจระหว่างไทย–จีน และหวังว่าจะส่งเสริมให้การค้าระหว่างสองประเทศมีมูลค่าการค้าทะลุ 12,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ
