วิธีคิดของคนจีน

โดยทั่วไปคนจีนจะมีวิธีคิดพิจารณาเรื่องราวต่างๆ โดย "ยึดทางสายกลาง" "เอกภาพ" และ "การแฝงเร้น"

 

คนจีนยึดทางสายกลางและให้ความสำคัญกับสันติภาพ ดังนั้นในการจัดการกับปัญหาต่างๆ คนจีนจะสามารถปรับ "ระดับ" การจัดการปัญหาได้อย่างเหมาะสม กล่าวคือไม่จัดการปัญหาแบบสุดขั้วหรือโน้มเอียงไปข้างใดข้างหนึ่งมากเกินไป การจัดการปัญหาด้วยหลัก"ยึดทางสายกลาง"นี้ ไม่ได้เป็นการจัดการปัญหาที่ขาดความกระตือรือร้นหรือความคิดสร้างสรรค์ หากแต่เป็นการเข้าถึงและการปรับความสัมพันธ์อันซับซ้อนระหว่างปัจจัยต่างๆ ของปัญหาให้กลับคืนสู่ภาวะสมดุล

 

คนจีนจะมองปัญหาต่างๆ โดยภาพรวมและให้ความสำคัญกับเอกภาพ องค์รวมและความกลมกลืน คนจีนมักมองว่าตนเป็นส่วนหนึ่งขององค์รวมและไม่ยินดีที่จะแยกตัวออกมาเป็นเอกเทศ ดังจะเห็นได้จากความเป็นเอกภาพของชนชาติจีน และลำดับการเรียงชื่อแซ่ตามธรรมเนียมจีนโบราณซึ่งจะขึ้นต้นด้วยแซ่ ตามด้วยตัวอักษรแทนชื่อลำดับรุ่นในตระกูล จากนั้นจึงเป็นชื่อตัว นอกจากนี้ยังมีลักษณะอื่นๆ ที่สะท้อนให้เห็นถึงการให้ความสำคัญกับเอกภาพของคนจีน เช่น ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลกับกลุ่มหรือสังคม ลำดับการบอกที่อยู่หรือสถานที่และการบอกเวลาซึ่งจะเรียงลำดับจากหน่วยใหญ่ไปสู่หน่วยย่อยเสมอ การบอกที่อยู่หรือสถานที่จะเรียงลำดับจากประเทศ มณฑล อำเภอ ตำบลและหมู่บ้านตามลำดับ ส่วนการบอกเวลาจะเรียงลำดับจากปี เดือน วัน ชั่วโมง นาทีและวินาทีตามลำดับ ด้วยเหตุนี้ หากความคิดหรือการกระทำของใครผิดแผกไปจากกระแสสังคมมาก คนนั้นก็จะถูกมองว่าเป็นพวกนอกคอก ในการคิดพิจารณาเรื่องราวต่างๆ นอกจากจะยึดทางสายกลางแล้ว คนจีนยังมองเรื่องราวต่างๆ ในภาพรวมด้วย นอกจากนี้คนจีนยังเชื่อในสัญชาตญาณและประสบการณ์ของตน ดังนั้นการคิดพิจารณาบนพื้นฐานของความรู้สึกจึงเป็นปัจจัยสำคัญในการพิจารณาปัญหาของคนจีน

 

วิธีคิดของคนจีนยังมีลักษณะเด่นอีกประการหนึ่ง คือ "การแฝงเร้น" คนจีนเคยชินกับการใช้คำเปรียบเปรย การบอกเป็นนัย และการใช้สิ่งต่างๆ มาเป็นสัญลักษณ์แทนความรู้สึกภายใน ดังปรากฎในสำนวนสุภาษิตต่างๆ ของจีน เช่น “Jiāngshān yì gǎi, běnxìng nán yí” (เปลี่ยนทางภูเขาและสายน้ำนั้นง่าย แต่เปลี่ยนนิสัยคนนั้นยาก), "Mǎ shàn bèi rén qí, rén shàn bèi rén qī" (ม้าดีถูกขี่ คนดีถูกรังแก) เป็นต้น ซึ่งจริงๆ แล้วคำว่า "ภูเขา" "ม้า" "น้ำ" และ "คน" ไม่ได้มีความสัมพันธ์กันแต่อย่างใด การพูดแฝงนัยและการใช้สัญลักษณ์แทนความหมายต่างๆ ของคนจีนจึงเป็นสิ่งที่น่าค้นหายิ่งนัก