สวัสดีปีใหม่ไทย สนุกสุขใจกับน้ำ ความชุ่มฉ่ำที่มาได้จังหวะ ชะความร้อนระอุของเดือนเมษา แม้ว่าไม่มีกลิ่นมะลิหอม ๆ หรือน้ำอบไทยผสม แต่การใช้น้ำสะอาดสาดใส่กันที่สิบสองปันนา มณทลยูนนาน ก็ทำให้เกิดทั้งความสุข สนุกสนานได้สืบสานประเพณีสังขารหรือประเพณีสงกรานต์อันดีงามของชนเผ่าไตหรือไทลื้อ

ดิฉันกับเพื่อนจากภาคภาษาไทย ภาคภาษาลาว และภาคภาษาพม่าซึ่งสังกัดศูนย์เอเชีย 2 หรือศูนย์อาเซี่ยน สถานีวิทยุซีอาร์ไอไปทำหน้าที่รายงานข่าวเทศกาลสงกรานต์ที่สิบสองปันนา ไปแล้วประทับใจจังหวัดปกครองตนเองชนเผ่าไตสิบสองปันนาในหลาย ๆ ด้านโดยเฉพาะกลิ่นไอวัฒนธรรมที่สุดเข้มข้นซึ่งปรากฏให้เห็นโดยทั่วไปทั้งในอาคารบ้านเรือน อาหารการกิน เสื้อผ้า ภาษาพูดภาษาเขียน และอื่น ๆ

เราเดินทางถึงสนามบินสิบสองปันนาประมาณเที่ยงคืน กว่าจะรอรับสัมภาระและออกมาจากสนามบินก็ประมาณเที่ยงคืนครึ่ง เจ้าหน้าที่ที่มารับน่ารักมากโอภาปราศัย แม้จะเหนื่อยมาจากภารกิจในการรับรองผู้สื่อข่าวและอาคันตุกะผู้มาเยือนมาตลอดช่วงสองสามวันก่อนหน้านี้ แต่ก็ไม่มีทีท่าเหนื่อยหน่าย เขาแนะนำว่า เขาเป็นชาวไต และให้ข้อมูลเรื่องเส้นทาง อย่างคร่าว ๆ

แม้เป็นยามค่ำคืน แมกไม้นานาพันธุ์ที่ปลูกบนเกาะกลางถนนและข้างถนนช่างเขียวขจี มีหลากหลายทั้งไม้ดอกไม้ใบ ไม้ผลอย่างกล้วย มะพร้าว มะม่วง ก็มี เห็นแล้วต้องร้องโอ้โห！ยอดมาก อยากบอกว่าเห็นต้นกล้วย ต้นมะพร้าว ต้นมะม่วงแล้วคิดถึงบ้านเรา คิดถึงเมืองไทยสุด ๆ ที่นี่คล้ายบ้านเรามาก ทั้งแมกไม้ซึ่งได้เห็นไม้เมืองร้อนอย่างที่มีในบ้านเรามากมาย ชนิดที่ในปักกิ่งไม่มีให้เห็น เพราะเป็นเมืองหนาว จะดูไม้เมืองร้อนก็ต้องไปที่สวนพฤกษศาสตร์ปักกิ่ง ที่ช่วงเวลานี้ ผู้คนพากันหลั่งไหลไปดูความงามของไม้ดอกนานาพันธุ์

เราเข้าพักที่โรงแรมพรอพเพอร์ตี้ซึ่งเป็นโรงแรมที่จังหวัดสิบสองปันนาจัดให้บรรดาผู้สื่อข่าวจากสำนักต่างๆ ทั้งจากจีนและต่างประเทศพัก ถึงโรงแรมก็ตีหนึ่งแล้ว เจ้าหน้าที่ต้อนรับของโรงแรมเป็นสาวชาวไต กระวีกระวาดให้บริการ และช่วยเข็นรถสัมภาระขึ้นไปแจกจ่ายตามห้องต่าง ๆ ที่เราพัก เธอบอกว่าวันนี้เธอทำงานเป็นวันสุดท้ายก่อนจะได้หยุดสงกรานต์ 8 วัน อย่างไรก็ตามหากช่วงนี้หากเราต้องการให้เธอพาไปไหน เธอยินดีโดยทิ้งเบอร์โทรของเธอให้เราไว้ นี่คือมิตรไมตรีที่น่ารัก

เช้าวันรุ่งขึ้น ดิฉันมีโอกาสเห็นอาณาบริเวณของโรงแรมที่กว้างใหญ่ไพศาล ปลูกแมกไม้นานาพันธ์ เป็นไม้ใหญ่ให้ร่มเงา หน้าโรงแรมมีสระน้ำเล็ก ๆ ที่น้ำใสแจ๋ว ขณะที่ด้านหลังมีสระว่ายน้ำขนาดใหญ่ในบริเวณชั้นสองของอาคาร เราทานอาหารเช้ากันที่โรงแรม สังเกตดูว่าเป็นอาหารไตที่ไม่มันเยิ้ม แถมมีขนมจีนให้รับประทานด้วย ขนมจีนที่นี่แม้จะเป็นแป้งหมักเหมือนบ้านเราแต่ก็ต่างกัน บ้านเราจะเป็นเส้นสด แต่ที่นี่จะเป็นขนมจีนแดดเดียว คือเขาจะตากแดดจนเกือบแห้ง แล้วใช้เส้นขนามจีนนั่นแหละมัดเป็นกำใหญ่ ๆ เวลาจะรับประทานต้องนำมาลวก เหมือนลวกก๋วยเตี๋ยวให้เส้นนุ่มก่อน จากนั้นก็ใส่ชามให้เราเลือกตักเครื่องปรุงตามใจ ที่มีทั้งหมูสับผัดพริกแกงน้ำขลุกขลิก ผัดผักกาดดอง พริกป่นที่ผัดในน้ำมัน พริกสดโขลกพอหยาบ ๆ

ใส่น้ำส้มสายชูออกรสเปรี้ยว ๆ ซีอิ้ว น้ำมะนาว น้ำปรุงรสเปรี้ยวหวานอีก 2 อย่าง ต้นหอม ผักชีซอย ผสมคลุกเคล้าเข้ากับขนมจีน อร่อยดี กินแล้วคิดถึงขนมจีนน้ำเงี้ยวเป็นที่สุด สังเกตดูว่าขนมจีนเป็นอาหารจานโปรด ได้รับความสนใจและมีให้รับประทานทุกมื้อ

อาคารของที่นี่ทั้งที่สูงใหญ่ไล่มาถึงอาคารชั้นเดียว ป้ายชื่อถนน ป้ายรถเมล์ ที่พักผู้โดยสาร ซุ้มจำหน่ายหนังสือและสินค้าขนาดเล็ก ๆ ล้วนมีเอกลักษณ์สถาปัตยกรรมไทลื้อประดับอยู่ที่ทั้งที่สลักเสลาจากไม้ ก่อจากปูน หรือหล่อจากโลหะ ก็ทำได้สวยงาม

ที่ป้ายชื่อของอาคาร ร้านค้า เอกสารสิ่งพิมพ์ แม้แต่ข้างประตูรถ มักเขียน

เขียนภาษาไตไว้บรรทัดบนสุด รองลงมาคือภาษาจีน แล้วอาจเป็นอังกฤษ หรือภาษาอื่นแล้วแต่กรณี (อย่างมีโรงแรมซึ่งนักธุรกิจไทยมาลงทุน ก็จะมีชื่อโรงแรมที่เป็นภาษาไทยอยู่ด้วย) เห็นแล้วทึ่งในการให้ความสำคัญกับการอนุรักษ์ภาษาท้องถิ่นเป็นอย่างยิ่ง

ถนนและทางเดินริมถนนในสิบสองปันนา เขียวขจีและร่มรื่นมาก ๆ ถนนบางสายต้นไม้โตจนกิ่งก้านแผ่เป็นซุ้มให้ร่มเงา บางสายอยากเรียกว่าเป็นถนนปาล์ม ถนนมะพร้าว เพราะเกาะกลางถนนและสอข้างทางมีการปลูกมะพร้าว ต้นสูงใหญ่เป็นสิบเมตร มะพร้าวมีลูกดก บางต้นมีหลายทลาย ส่วนปาล์มก็มีหลายพันธุ์ แมกไม้ที่ปลูกตามเกาะกลางถนน สองข้างทางล้วนได้รับการดูและเป็นอย่างดี สังเกตจากการตัดแต่งกิ่งก้าน และไม่มีใบไม้หล่นลงมาให้ดูรกตาแต่อย่างใด

วันหนึ่งเจ้าหน้าที่ของสิบสองปันนาได้พาเราแวะเข้าไปในที่ทำงานของเขา ซึ่งในสถานที่แห่งนั้นเป็นที่ตั้งของหน่วยงานราชการหลายแห่งอย่างกับศูนย์ราชการในบ้านเรา มองจากริมถนนเข้าไปเหมือนกับสวนพฤกษศาสตร์ที่มีแมกไม้หลากหลายชนิดทั้งต้นไม้เก่าแก่ที่มีอายุนับร้อยปีกระทั่งไม้เล็ก ๆ นานาพันธ์ มีการจัดสวนไว้สวยสดงดงาม และมีผู้คนพากันมาพักผ่อนทำกิจกรรมร่วมกันทั้งกลุ่มเล็กกลุ่มใหญ่ เขาเล่าให้ฟังว่า เดิมทีหน่วยงานตั้งอยู่บริเวณด้านหน้าใกล้ถนน ด้านหลังเป็นสวนที่กว้างใหญ่ ต่อมาทางการเห็นว่า การที่สวนไปอยู่ลึกหลังหน่วยงานทำให้ประชาชนไม่ได้ประโยชน์ จึงได้ย้ายส่วนราชการเข้าไปอยู่ด้านใน ส่วนพื้นที่บริเวณด้านหน้าริมถนนได้นำมาจัดเป็นสวนสาธารณะสำหรับการพักผ่อนหย่อนใจให้ชาวบ้านได้ประโยชน์ให้ได้มากที่สุด ซึ่งก็เป็นเช่นนั้นจริง ๆ ตอนนี้มีชาวบ้านม าใช้พื้นที่บริเวณนี้มากขึ้น ดิฉันสังเกตว่า ในพื้นที่ที่เป็นที่ตั้งของศูนย์ราชการนั้น สภาพแวดล้อมร่มรื่นมากมีทั้งสระน้ำขนาดใหญ่ที่บัวกำลังบานสะพรั่ง มะพร้าว กล้วย และไม้อื่น ๆ ที่กำลังออกลูก ออกดอก ออกใบ ทำไมช่างร่มรื่นและให้ความสุขได้ขนาดนี้ ออกมาจากศูนย์ราชการผ่านสถานีตำรวจก็น่ารักเขาปลูกมะพร้าวไว้หลายต้น มีขนุนด้วยกำลังออกลูกดกทีเดียว

คนที่นี่มีทั้งที่เป็นเชื้อชาติ ไต ฮั่น น่าซีและอื่น ๆ ถ้าเทียบกับคนทางเหนือของจีนอย่างปักกิ่งซึ่งผู้คนมักสูงใหญ่แล้ว ที่นี่คนตัวเล็กกว่ามากคล้าย ๆ คนไทยแต่เขาไม่ค่อยอ้วนกัน ที่ว่าไม่อ้วนนี่น่าจะมาจากอาหารการกินด้วย คนที่นี่นิยมกินพืชผักผลไม้ ปลา หมู ไก่ เนื้อวัว ลักษณะการปรุงอาหารจะไม่เน้นมันจัด หวานจัด กินทั้งข้าวเหนียวข้าวเจ้า ข้าวเหนียวมีทั้งประเภทข้าวเหนียวนึ่งแบบบ้านเรา และข้าวเหนียวอบสัปปะรด ซึ่งข้าวเหนีวที่นี่จะนุ่ม หอม น่ารับประทานมาก อาหารไตเหมือนอาหารเหนือของบ้านเรา

การแต่งกายของสตรีทั้งเด็กเล็กจนถึงผู้สูงวัย ยังนิยมแต่งกายด้วยผ้าซิ่นที่ยาวกรอมเท้าสตรีนิยมไว้ผมยาวแล้วเกล้ามวย โดยเฉพาะผู้สูงวัยเท่าที่สังเกตทุกคนจะไว้ผมยาวแล้วเกล้ามวยมีปิ่นปักผมหรือช่อดอกไม้แซมผมสวยงามมาก ขณะที่บุรุษก็นิยมแต่งกายด้วยเสื้อผ้าทั้งผ้าทอที่มีลวดลายเอกลักษณ์ไต ในงานสงกรานต์มักมีผ้าโพกศีรษะ ดูสง่างาม

ภาษาพูดหลาย ๆ คำคล้ายกับภาษาไทย เช่น อยู่ดีกินหวาน สุขกายสบายใจ กินข้าวกินเหล้า ฯลฯ การนับ หนึ่ง สอง สาม สี่ ห้า ........

วันที่ 15 เมษายน ที่มีการสาดน้ำกันนั้น ถนนหลายสายที่เป็นพื้นที่จัดงานจะมีการจัดน้ำไว้ให้ประชาชนได้เล่นสาดกันอย่างจุใจ ร้านโรงต่าง ๆ ก็ใจดีเปิดให้ผู้ผ่านไปมาใช้น้ำได้เต็มที่ อย่างสระน้ำหน้าโรงแรมที่พวกเราพัก ก็มีคนมาเล่นน้ำกันตั้งแต่หกโมงเช้าจนเย็นเขาปล่อยให้เล่นและเติมน้ำให้ตลอด สุดยอดจริง ๆ

ที่เล่าขานมานี้เป็นเพียงเศษเสี้ยว มีโอกาสเมื่อไหร่ แวะมาสิบสองปันนา หรือที่คนจีนเรียกว่าซีซวงป่านน่า (Xishuangbanna) เมืองที่เขียวขจีน่าอยู่ อู่วัฒนธรรมที่เข้มข้น ไม่ต้องดั้นด้นเดินทางไกลเพราะใกล้ไทยมาก ๆ การคมนาคมสะดวกสบายทั้งทางบก ทางอากาศ ทางน้ำ มาแล้วอยากมาอีก จริง ๆ นะ

อินทนิล ปลดเปลื้อง