การลอยกระทงเป็นประเพณีเก่าแก่ของประเทศตะวันออก เป็นที่นิยมในจีน ญี่ปุ่น ไทย ลาว และอินเดียเป็นหลัก แต่รู้ไหมว่า ผู้คนเริ่มมีลอยกระทงกันตั้งแต่เมื่อไหร่ เพราะเหตุใด และมีความหวังอย่างใด มีคำกล่าวว่า การลอยกระทงเกี่ยวข้องกับพุทธศาสนา ในประเทศจีน และญี่ปุ่น การลอยกระทงส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับวันสำคัญในพุทธศาสนา และได้หลอมรวมวัฒนธรรมศาสนาเต๋า และลัทธิขงจื่อด้วย ในวันอุลลัมพนะ หรือวันสารทจีนตามศาสนาเต๋า การลอยกระทงเป็นพิธีสำคัญในการไว้อาลัยบรรพบุรุษ หรือญาติพี่น้องที่เสียชีวิตไป

แม่ชีอาวุโสที่ดำเนินการพิธีลอยกระทงในฮาวายก็มีภูมิหลังทางพุทธศาสนา ท่านมาจากวัดไดโงะ วัดพันปีในญี่ปุ่น แต่ที่พูดมานี้เพียงแต่แสดงว่า วันลอยกระทงมีความสัมพันธ์กับพุทธศาสนา ไม่ได้บอกถึงความเป็นมาของวันลอยกระทง

นลอยกระทงในเชียงใหม่ก็มีคำกล่าวเกี่ยวกับความเป็นมาหลายอย่าง เช่น การลอยกระทงเกี่ยวข้องกับความเคารพบูชาในเทพแห่งน้ำที่มีมาตั้งแต่โบราณกาล โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อขอพรให้น้ำท่าอุดมสมบูรณ์ฟ้าฝนตกลงมาทันช่วงฤดูเพาะปลูก นอกจากนี้ วันลอยกระทงในไทยยังมีคำพูดเกี่ยวกับความเป็นมาว่า เพื่อบูชาพระศากยมุนีพุทธเจ้า เล่ากันว่า เคยพบรอยพระพุทธบาทของพระองค์ริมแม่น้ำ บ้างก็ว่า ประเพณีลอยกระทงได้รับอิทธิพลมาจากศาสนาพราหมณ์ของอินเดีย ต่อมาได้ผสมผสานกับพุทธศาสนา พิธีลอยกระทงจึงได้ผสมผสานทั้งพุทธและพราหมณ์

เมื่อได้เห็นพิธีลอยกระทงของประเทศต่างๆ แล้ว พบว่า ความจริง การลอยกระทงมีความหมายมากกว่าพิธีศาสนา ในประเทศไทย แม้ว่าการลอยกระทงมีลักษณะทางพุทธศาสนาอย่างมาก แต่แต่ละที่ก็มีจุดเด่นที่ต่างกัน อย่างในภาคเหนือของไทย ซึ่งเป็นพื้นที่เพาะปลูก การดำรงชีวิตของผู้คนต้องพึ่งพาอาศัยแม่น้ำโขง การลอยกระทงในภาคเหนือของไทยมีวัตถุประสงค์เพื่อสักการะบูชาแม่น้ำโขง ส่วนบางพื้นที่ในเมืองไทยเคยเกิดโรคระบาด มีการอพยพขนาดใหญ่ จากนั้นค่อยกลับบ้านเกิดเมืองนอนอีกที ผู้คนที่ลอยกระทงในพื้นที่เหล่านี้ส่วนใหญ่เพื่อที่จะไว้อาลัยญาติพี่น้องที่เสียชีวิตในต่างถิ่น

การลอยกระทงในประเทศจีนก็มีสีสันหลากหลาย เป็นประเพณีเก่าแก่ของชนเผ่าฮั่น มองโกล ไป๋ และเหมียว ส่วนการลอยกระทงจะไม่จำกัดว่าต้องลอยในเทศกาลสารกจีน คือในเทศกาลต่างๆ ที่สำคัญล้วนมีประเพณีลอยกระทง ความหมายในการลอยกระทงก็แตกต่างกันในพื้นที่ต่างๆ เช่น การลอยกระทงในเขตเจียงหนาน กระทงที่ลอยไปตามน้ำหมายความว่าให้โรคภัยไข้เจ็บหายลอยไปกับน้ำ ส่วนในเขตติดชายฝั่งทะเล การลอยกระทงหมายความว่าขอพรให้เทพเจ้าแห่งทะเลช่วยปกป้องคุ้มครองให้มีแต่ความสันติสุข

(Yim/cici)