ครูอานันท์ ครูเล็ก และครูมานพ

ด้านครูนาย มานพ มีจำรัส กล่าวว่า การเตรียมงานครั้งนี้มีความยากหลายส่วนเพราะเป็นการออกแบบงานทดลองที่ผสมผสานระหว่างดนตรีซึ่งหลาก

หลายร่วมกับการร่ายรำ ด้วยข้อจำกัดคือมีเวลาแค่ 4 นาที ในขณะที่ผู้แสดงแต่ละคนมีความเชี่ยวชาญของตัวเองที่อยากแสดงออก

"ทุกคนต่างก็มีรากและเรื่องของตัวเองมาตามความถนัด ถ้ามีเวลาสักครึ่งชั่วโมง พวกเราก็เล่นกันได้สบายๆ แต่โจทย์กำหนดไว้แค่ 4 นาที เพราะต้องมีการแสดงจากชุดอื่นๆ ด้วย ทำอย่างไรเราจึงจะตัดทอนให้สิ่งที่พวกเรามีลงตัวได้มากที่สุด ทำงานครั้งนี้ สิ่งสำคัญคือทำให้เราได้หยุดคิด

ศิลปะการคิดท่าร่ายรำ เราทำได้มากมายสารพัด แต่เราลืมพื้นฐานไป ดังนั้นงานนี้จึงตั้งใจ พยายามทำทุกอย่างให้เรียบง่ายที่สุดแต่สนุก ความสำคัญคือ ได้ขบคิด ได้โต้เถียงและแลกเปลี่ยนวิชาระหว่างกัน ส่วนใหญ่ที่ผ่านมานักเต้นไม่ค่อยได้ฟังเสียงดนตรีอย่างละเอียด จะฟังแต่เสียงจังหวะใหญ่ๆเท่านั้น งานนี้ทำให้ได้ฟังอย่างตั้งใจ แม้กระทั่งสำเนียงของเครื่องดนตรีแต่ละชิ้น"

ครูนายเล่าเพิ่มเติมว่า การนำสิ่งที่เป็นศิลปะและงานแสดงคลาสิคของแต่ละชนชาติมาทำใหม่ เป็นงานร่วมสมัยเพื่อให้คนรุ่นใหม่เข้าใจ โดยไม่เปลี่ยนแปลงตัวตนและความเป็นเอกลักษณ์ดั้งเดิมของตัวเอง กำลังเป็นโจทย์ที่ชาติอาเซียนให้ความสนใจ และเป็นแนวโน้มที่จะมีมากขึ้นในอนาคต

ตลอดเวลากว่าหนึ่งชั่วโมงที่ได้พูดคุย สัมภาษณ์และรับฟังมุมมองจากผู้แสดงหลักทั้ง 4 คน ที่กล่าวถึงการเตรียมงานชุดนี้ รวมทั้งได้รับชมการแสดงจริงบนเวที ที่แม้จะสั้นเพียงแค่ 4 นาที แต่ก็รวบรวมอรรถรสและความสนุกสนานเร้าใจ ตรึงความสนใจของผู้ชมในห้องประชุมทั้งหมดไว้ได้อย่างดีเยี่ยม

ผู้เขียนสัมผัสและรู้สึกได้ถึงสิ่งที่เป็นหัวใจสำคัญของความเป็น "ครู" ของแต่ละคน หลายเรื่อง ชัดเจนและเด่นที่สุดก็คือความตั้งใจของทุกคนที่อยากให้ผลงานชิ้นนี้ออกมาดีที่สุดเท่าที่จะทำได้ จนครูเล็กออกปากว่า ซ้อมครั้งสุดท้ายคือ เช้าก่อนวันแสดงรอบแรกก็ยังมีการปรับจนกระทั่งเป็นที่พอใจ (ผู้เขียนแอบคิดว่า ถ้ามีเวลาเหลือและมีการซ้อมอีก ก็คงจะยังมีการปรับอีกหลายๆรอบเป็นแน่)

ส่วนอีกเรื่องคือ แบบอย่างของความเป็น "ครู" ทั้งสี่ท่านต่างเป็นผู้เชี่ยวชาญและมีประสบการณ์ในทักษะงานแสดงของตัวเองอย่างดีมาก มีความเป็นหนึ่ง ไม่เป็นรองใครในศาสตร์ที่ตนเองถนัด เมื่อมาทำงานร่วมกัน ก็พร้อมจะยอมรับฟังกันและกัน ต่างเป็นผู้ใฝ่รู้และพร้อมปรับปรุงแก้ไข โดยมีเป้าหมายเดียวกันคืออยากให้งานออกมาดี

ครูธรรมนิตย์ ก็ยอมรับเองว่า งานครั้งนี้ทำให้ได้มุมมองใหม่

" ก่อนหน้านี้ผมเป็นคนที่มีความยึดติดมากพอสมควร ไม่ยอมรับที่จะรำและร้องโนรากับดนตรีอื่นๆ แต่เมื่อเราเปิดกว้าง ก็จะทำให้คนอื่นมาเรียนรู้ดนตรีของเราได้ด้วย โนราเป็นดนตรีที่แข็ง ผีผา เป็นดนตรีที่เสียงอ่อนหวาน นุ่ม และพริ้วไหว เมื่อมาแสดงด้วยกันก็ทำให้ไพเราะขึ้น ชวนให้คนฟังอยากมาเรียนรู้จักโนราเพิ่มมากขึ้น"

อีกเรื่องที่เป็นการเรียนรู้ใหม่ของครูธรรมนิตย์จากงานครั้งนี้คือ การปรับเสียงร้องให้สอดคล้องและเข้ากันฃการเป่าปี่ ด้วยคำแนะนำจากผู้ทำหน้าที่ "ฟัง" คือครูเล็กและครูอานันท์ ซึ่งก่อนหน้านี้เป็นลักษณะต่างคนต่างเล่น

ในขณะที่ครูเล็ก ก็มีความละเอียดอ่อนสำหรับสิ่งที่มีความสำคัญและมีความหมายกับการแสดงโนรา คือ การให้ครูธรรมนิตย์ นำ "เสื่อคล้า" ซึ่งเป็นอุปกรณ์ใช้ประกอบการร่ายรำโนราและพิธีกรรมสำคัญ มาใช้ด้วย

สิ่งที่ดูเหมือนเป็นรายละเอียดสิ่งเล็กๆ นี้ กลับเป็นสิ่งที่มีความสำคัญกับครูธรรมนิตย์อย่างมาก เพราะท่านบอกว่า การรำบน เสื่อคล้า ทำให้ท่านมั่นใจมากยิ่งขึ้น และแน่นอนว่า เมื่อมั่นใจมากขึ้นแล้ว การแสดงย่อมจะต้องดีขึ้นด้วย

นอกเหนือจากผู้ชมแล้ว คนที่จะได้รับประโยชน์เต็มๆ จากการเตรียมงานครั้งนี้ ก็คือเหล่าบรรดาลูกศิษย์ลูกหาของทั้งครูเล็ก และครูธรรมนิตย์ ที่ได้ติดตามไปดูการฝึกซ้อม ได้เห็นครูของตัวเอง ในบทบาทของ "ผู้เรียนรู้"

ระหว่างการพูดคุย ทำให้ผู้เขียนนึกถึงคำพังเพยโบราณที่กล่าวว่า ต้นข้าวยิ่งมีรวงใหญ่ ยิ่งโค้งและน้อมตัวลงใกล้ดินมากขึ้น สิ่งเหล่านี้เห็นชัดในข้อมูลที่

ทั้งสี่ท่านได้เล่าให้ฟัง

ผู้เขียนเองก็ได้เรียนรู้ แม้จะมีช่วงเวลาสั้นๆของการได้คุยกับ "ครู" เหล่านี้ เหมือนที่ครูเล็กภัทราวดี กล่าวปิดท้ายว่า "การแสดง "The Master"

เป็นงานร่วมสมัยที่ทำให้ครูแต่ละคนซึ่งได้มาร่วมงานกัน ได้มาเป็นครูให้คนอื่นๆ ร่วมเรียนรู้ด้วย เรียนรู้สิ่งเดิมๆ ที่เราทำเคยอยู่เพื่อให้มันดีขึ้น" นั่นเอง

โสภิต หวังวิวัฒนา เรียบเรียง

2014-01-03