เทศกาลไหว้พระจันทร์ หรือ เทศกาลกลางฤดูใบไม้ร่วงเป็นเทศกาลตามวัฒนธรรมจีนที่มีขึ้นกลางฤดูใบไม้ร่วง เพื่อเฉลิมฉลองการเก็บเกี่ยว จะมีขึ้นในคืนวันเพ็ญ เดือน 8 ตามปฏิทินจันทรคติของจีน (กันยายนตามปฏิทินสากล) ซึ่งในปีนี้ (2018) ตรงกับวันจันทร์ที่ 24 กันยายน ปัจจุบัน นับเป็นเทศกาลสำคัญของจีน และจัดให้เป็นวันหยุดด้วย หน่วยงานและบริษัทต่างๆหยุดทำงาน 1 วัน

ในเทศกาลนี้ ชาวจีนจะเฉลิมฉลองด้วยการไหว้พระจันทร์ในเวลากลางคืน ในบางประเทศ เช่น สิงคโปร์ หรือเวียดนาม จะจัดพิธีใหญ่ มีการเฉลิมฉลองด้วยโคมไฟสีแดง เป็นสีสันยามค่ำคืน หรือบางแห่งอาจมีการเชิดสิงโต หรือมังกร โดยจะมีชื่อเรียกต่างกันออกไปตามแต่ละท้องถิ่น การเฉลิมฉลองเทศกาลไหว้พระจันทร์นั้น มักจะจัดตามขนบธรรมเนียมประเพณีของชาวแต้จิ๋ว หรือชาวกวางตุ้ง

ที่มาของเทศกาลนี้ เกี่ยวกับเทพจีนที่เล่าถึง เทพธิดาแห่งดวงจันทร์ ที่ชื่อ "ฉางเอ๋อ" (嫦娥) ซึ่งเป็นหญิงคนรักของโฮวอี้ นักยิงธนูแห่งสวรรค์ ที่ใช้ธนูยิงดวงอาทิตย์ตกลงไปถึง 9 ดวง จากทั้งหมด 10 ดวง ซึ่งเป็นการกระทำที่ฝ่าฝืนบัญชาสวรรค์ จึงโดนลงทัณฑ์ให้ไปใช้ชีวิตธรรมดาเช่นมนุษย์โลกกับฉางเอ๋อ แต่โฮวอี้ก็ถูกคนสนิททรยศฆ่าตาย ส่วนฉางเอ๋อนางได้ดื่มน้ำอมฤตเพื่อที่จะมีชีวิตอมตะ แล้วเหาะกลับไปยังดวงจันทร์ตามลำพังด้วยความเศร้าสร้อย ในยุคของฮั่นเหวินตี้ (漢文帝) แห่งราชวงศ์ฮั่น ได้ทรงพระสุบินว่า พระองค์ลอยขึ้นไปเที่ยวชมพระราชวังบนดวงจันทร์ และได้พบกับฉางเอ๋อกำลังร่ายรำอยู่อย่างงดงาม ในสุบินนั้น พระองค์ทรงเพลิดเพลินและเกษมสำราญอย่างยิ่ง กระทั่งเมื่อตื่นพระบรรทมและโปรดให้พระสุบินนั้นเป็นความจริง จึงมีรับสั่งให้นางสนมแต่งตัวและร่ายรำเลียนแบบเทพธิดาฉางเอ๋อที่พระองค์ได้พบเจอ จนแพร่หลายไปสู่ราษฎรและเป็นประเพณีมา ซึ่งในอดีต ชาวจีนโดยเฉพาะหญิงสาวจะสวดขอพรจากฉางเอ๋อเพื่อที่ขอให้มีความเยาว์วัยและงดงามตลอดไปเช่นเดียวกับนาง

นอกจากนี้แล้ว ยังมีขนมอีกชนิดหนึ่ง เรียกว่า "ขนมไหว้พระจันทร์" ที่กลมคล้ายขนมเค้ก ทำจากแป้ง มีไส้ต่าง ๆ เป็นธัญพืช ใช้เซ่นไหว้และรับประทานกันจนเป็นเอกลักษณ์สำหรับเทศกาลนี้ ในสมัยก่อน ชาวบ้านทั่วไปจะค่อนข้างยากจน ส่วนใหญ่จะมีการจัดทำขนมในเทศกาลต่างๆ เพื่อนำมาบูชาเทพเจ้าหรือบรรพบุรุษ เป็นการให้ความสำคัญและให้เกียรติ ส่วนของเซ่นไหว้เหล่านี้ จะเป็นอาหารที่อร่อยและชื่นชอบของเด็ก เนื่องจากปกติไม่มีโอกาสได้รับประทาน ขนมไหว้พระจันทร์ในปัจจุบัน พัฒนามาเป็นรูปแบบหลากหลาย นอกจากขนมที่ทำตามสูตรดั้งเมแล้ว ยังมีขนมไหว้พระจันทร์ไอศกรีม ขนมไหว้พระจันทร์ชอคโกเล็ตเป็นต้น ซึ่งเป็นโอกาสที่ดีมากทางการค้า

ผลไม้ที่ได้รับความนิยมมากที่สุดในช่วงเทศกาลไหว้พระจันทร์น่าจะเป็นส้มโอ ตามประเพณีของจีน ส้มโอเป็นผลไม้ที่มีความเป็นสิริมงคล เนื่องจากเป็นผลไม้ที่มีสรรพคุณดี อร่อย เก็บได้นาน จึงได้รับความนิยมในการนำไปถวายพระหรือส่งมอบให้กับผู้อายุสูง มีความหมายอายุยืนยาว และเป็นมงคลในด้านรูปทรงกลม ซึ่งตรงกับความหมายของเทศกาลไหว้พระจันทร์ที่จะให้สมาชิกครอบครัวอยู่ร่วมกัน ฉะนั้น ส้มโอจึงมีอีกชื่อหนึ่งเรียกว่า "เซียงหยวน" แปลว่าทั้งหอมทั้งอยู่ร่วมกัน

Bo/Ping