การมาครั้งนี้นำลูกศิษย์ปริญญาโทมาด้วยหลายคน ได้ตั้งเป้าหมายไหมว่าพวกเขาจะได้อะไรกลับไป จากการเดินทางมาครั้งนี้
ไม่เลย ผมไม่ได้คาดหวังอะไร คือว่า เป็นเรื่องยากที่จะไปตั้งเป้าหมายอะไร คือผมต้องการเพียงแต่ว่า ให้เขามาเห็นก่อน แล้วค่อยคิดทีหลัง คือถ้ายังไม่เห็น แล้วไปคิดแทนว่าเขาจะได้อะไรนั้น ผมย่อมไม่คิดแน่นอน แต่อย่างน้อยก็อยากให้พวกเขารู้ว่า สิ่งที่คุณรู้อยู่ กับสิ่งที่เป็นไปในโลกของศิลปะไม่เหมือนกัน ผมคิดว่าการที่เราไม่พูดอะไร กับการที่เขาเห็นเอง ย่อมได้อะไรมากกว่าที่เราไปพูด ไม่ต้องตั้งกรอบ จะได้หรือไม่ได้ก็เป็นเรื่องของเขาแล้ว ถ้าเขาจะไปยืนชูสองนิ้วถ่ายรูปกับงานศิลปะก็แล้วแต่เขา ถ้าเขาตั้งเป้าไว้แค่นั้น เพราะมากไปกว่านี้เราก็ไม่สามารถที่จะไปบังคับได้ คือการเรียนรู้มันบังคับไม่ได้ การรับรู้ก็เช่นกัน เพราะว่าเวลาที่คนเดินเข้าไปในแกลเลอรี่นั้น แม้จะเป็นพื้นที่เดียวกัน แต่ย่อมเห็นไม่เหมือนกัน โดยเฉพาะงานศิลปะในยุคปัจจุบัน
นอกจากมาดูงานศิลปะแล้วได้สังเกตถึงสิ่งอื่น ได้เดินชมเมืองหรือไม่ เพราะอาจารย์เองก็มาปักกิ่งครั้งแรกตั้งแต่เมื่อ 10 กว่าปีที่แล้ว และก็มา 5 ครั้งแล้ว คิดว่าปักกิ่งมีความเปลี่ยนแปลงอย่างไรบ้าง
เฉพาะปักกิ่งที่เราเห็น ผมเห็นว่าคนปักกิ่งมีการปรับตัวสูงมาก มีการสร้างวินัย และอีกอย่างคือผมคิดว่า "รัฐ" กำลังควบคุมจำนวนของประชากรตัวเองด้วยกลไกของระบบสาธารณูปโภค โดยเฉพาะรถไฟใต้ดิน ที่ผมเห็นชัดเจนว่า ทำให้คนจีนต้องมีวินัย ต้องมีระเบียบ ไม่งั้นคุณเข้าไม่ได้นะ ผมว่าสิ่งหนึ่งที่รัฐบาลจีนทำก็คือ ใช้ความเป็นเมกคานิกส์ควบคุมความเป็นมนุษย์ในจำนวนมหาศาลนี้ เพราะถ้าคุณฝืนกับระบบย่อมเป็นไปไม่ได้ เพราะถ้าคนร้อยคนไปแย่งกันเข้าประตูก็ย่อมไม่ได้ คุณก็ต้องต่อคิว แล้วระบบก็มีเวลาจำกัด แล้วคุณจะทำอย่างไรได้ ถ้าไม่ต่อแถว ผมว่านี่คือความฉลาดกับการจัดการกับคนจำนวนมหาศาล คือถ้าผมไม่สามารถออกคำสั่งได้ สิ่งที่สำคัญก็คือต้องให้ระบบและกลไกเป็นคนออกคำสั่ง
นี่คือสิ่งที่ผมคิดว่าเปลี่ยนแปลง และทำให้คนปักกิ่งตื่นตัวในเรื่องนี้มาก ต้องระวังอยู่ตลอดเวลา แล้วทำให้คนจีนไม่เอ้อระเหย ผมว่าสิ่งนี้คือเบื้องต้นที่จะทำให้คนจีนเป็นพันล้านคนอยู่ร่วมกันได้ คือต้องมีระเบียบ
และอีกสิ่งหนึ่งผมคิดว่า ในขณะที่จีนเองก็มีความสามารถที่จะควบคุมระเบียบโลกได้ ใจก็ไม่อยากจะคิดว่าถึงขนาดนั้น แต่มันก็เดินไปในทางนั้น ไม่ว่าจะเป็นกีฬา การประชุมสัมมนา หรืออะไรต่างๆ นานาที่สำคัญ จีนสามารถดึงเข้ามาจัดในประเทศตัวเองได้หมด นี่คือสิ่งหนึ่งที่จีนร่างระเบียบโลกใหม่
ผมคิดว่ามันเป็นการสอนประชาชนของเขาเองด้วย เพราะถ้าเกิดมีคนต่างชาติเข้ามาเยอะๆ สิ่งหนึ่งก็คือเขาจะทำตัวเหมือนเดิมไม่ได้แล้ว เพราะเขาต้องอยู่ภายใต้ความกดดันแบบใหม่ที่ไม่เหมือนเดิม คือสังคม ถนนที่เขาเดินนี่ สิบปีก่อนมีแต่คนจีนเดิน แต่ตอนนี้มันเริ่มมีฝรั่งมีคนต่างชาติเข้ามาร่วมเดินด้วยแล้ว คุณจะมาใช้นิสัยแบบเดิมๆ ไม่ได้แล้ว ผมคิดว่านี่คือลักษณะหนึ่งที่ทำให้โครงสร้างทางสังคม ทางกายภาพ ทางพฤตินัย และนิตินัยเปลี่ยนไปโดยอัตโนมัติ โดยที่รัฐบาลไม่ต้องเข้ามาทำอะไรเลย คือให้คนเข้ามา แล้ววัฒนธรรมมันก็จะรบกวนกันเอง และปรับสภาพกันใหม่
นี่คือสิ่งที่ผมเห็น
ฟังพีอาร์สาวสวยของถัง แกลเลอรี่ บรรยายถึงการแสดงเมื่อครั้งได้ไปเยี่ยมชม
-----------------------------------------------------------
หมายเหตุ : `บทสัมภาษณ์นี้ออกอากาศทางคลื่นเอฟเอ็ม 103 เมื่อวันที่ 13 มกราคม 2554
