การประกาศผลการสำรวจที่ราบสูงชิงไห่ – ทิเบต（Qinghai-Tibet Plateau）เชิงวิทยาศาสตร์ครั้งที่ 2

จีนเป็นประเทศที่มีพื้นที่กว้างใหญ่ และสภาพภูมิศาสตร์มีความหลากหลายสมบูรณ์แบบ ที่ราบสูงก็มี 4 แห่ง ได้แก่ที่ราบสูงชิงไห่ – ทิเบต（Qinghai-Tibet Plateau）ที่ราบสูงมองโกเลีย ที่ราบสูงหยูนกุ้งและที่ราบสูงหวงถู่ ในจำนวนนี้ ที่ราบสูงชิงไห่ – ทิเบตหรือที่ชาวจีนเรียกง่ายๆ ว่า ที่ราบสูงชิงจ้างนั้น เป็นที่ราบสูงที่ใหญ่ที่สุดของจีน และเป็นที่ราบสูงที่เหนือระดับน้ำทะเลสูงที่สุดของโลก ได้รับขนานนามว่า "หลังคาโลก" "ขั้วโลกที่สาม" มีเทือกเขาสำคัญของเอเชียหลายแห่งตั้งอยู่บนที่ราบสูงแห่งนี้ คือเทือกภูเขาหิมาลัย และภูเขาจูมู่หลางหม่าหรือเอเวอร์เรส ซึ่งเป็นความฝันสุดยอดของนักปีนเขาทั่วโลก ถือเป็นสัญลักษณ์อย่างหนึ่งของที่ราบสูงนี้

ที่เขตใจกลางของที่ราบสูงชิงไห่ – ทิเบต อุณหภูมิเฉลี่ยต่อปีต่ำกว่า 0 องศาเซลเซียส และอุณหภูมิเฉลี่ยต่อเดือนของเขตพื้นที่ส่วนใหญ่ไม่เกิน 10 องศาเซลเซียส ที่ราบสูงแห่งนี้อยู่เหนือระดับน้ำทะเลประมาณ 3,000 – 5,000 เมตร เป็นต้นกำเนิดของแม่น้ำใหญ่หลายสายของเอเชีย เช่น แม่น้ำแยงซี แม่น้ำโขง แม่น้ำคงคาและแม่น้ำสินธุ

แม่น้ำล้านช้าง เป็นแม่น้ำชื่อดังระหว่างประเทศ แม่น้ำสายสำคัญของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และจัดอยู่อันดับ 6 ของแม่น้ำสายสำคัญเอเชีย ต้นกำเนิดอยู่ที่มณฑลชิงไห่ ที่ราบสูงชิงไห่ – ทิเบต ตอนต้นของแม่น้ำ มีแม่น้ำสายเล็กประมาณ 400 สาย นำน้ำที่ละลายจากหิมะบนภูเขามาบรรจบกันในแม่น้ำสายนี้ ไหลผ่านมณฑลชิงไห่ เขตปกครองตนเองทิเบตของจีน และมณฑลยูนนานภาคใต้ของจีน หลังออกจากแผ่นดินของจีน ก็เปลี่ยนชื่อเป็นแม่น้ำโขง ไหลผ่านหลายประเทศเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีระยะทางทั้งหมด 4,909 กิโลเมตร เป็นแม่น้ำสายใหญ่อันดับที่ 10 ของโลก พื้นที่ลุ่มแม่น้ำประมาณ 810,000 ตารางกิโลเมตร

แม่น้ำคงคา ต้นกำเนิดอยู่ทางใต้ของเทือกเขาหิมาลัย ไหลผ่านอินเดียและบังคลาเทศ ไปออกที่อ่าวบังคลาเทศ แม่น้ำคงคาเป็นหนึ่งของต้นกำเนิดแห่งอารยะธรรมของอินเดีย เป็นแม่น้ำศักดิ์สิทธิ์ของผู้นับถือศาสนาฮินดู ทั้งยังเป็นต้นกำเนิดของศาสนาพุทธ

แม่น้ำสินธุ ต้นกำเนิดอยู่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของเทือกเขาหิมาลัย ความสูงเหนือระดับน้ำทะเลของภูเขาแห่งนี้ประมาณ 5,500 เมตร ยอดเขามีหิมะและน้ำแข็งปกคลุมตลอดปี แม่น้ำสายนี้ไหลผ่านเขตภาคตะวันตกเฉียงเหนือของอินเดีย ต่อจากนั้นไหลเข้าสู่ปากีสถาน สุดท้ายไปออกที่อ่าวอาหรับ พื้นที่โดยรวมของลุ่มแม่น้ำสินธุประมาณ 1.03 ล้านตารางกิโลเมตร

นอกจากนั้น ยังมีต้นกำเนิดของแม่น้ำแยงซีและแม่น้ำหวงเหอ ซึ่งเป็นแม่น้ำสายสำคัญที่สุด 2 สายของจีน ก็อยู่บนที่ราบสูงชิงไห่ – ทิเบต ที่ราบสูงแห่งนี้จึงยังได้รับขนานนามว่าแทงค์น้ำแห่งเอเชีย(water tower) สภาพน้ำของเขตนี้จึงมีความหมายสำคัญมากต่อประชาชนในทวีปเอเชีย รัฐบาลจีนได้ให้ความสำคัญอย่างมากต่อการอนุรักษ์ที่ราบสูงชิงไห่ – ทิเบต และสั่งให้นักวิทยาศาสตร์ติดตามการเปลี่ยนแปลงของที่ราบสูงมาโดยตลอด ซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงสำคัญ 4 ประการ ได้แก่ การเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ การเปลี่ยนแปลงของแทงค์น้ำแห่งเอเชีย การเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อมและการเปลี่ยนแปลงของระบบนิเวศ

โดยเมื่อปีค.ศ. 1973 รัฐบาลจีนสั่งการให้สภาวิทยาศาสตร์แห่งชาติจีน จัดทีมงานนักวิทยาศาสตร์ดำเนินโครงการสำรวจที่ราบสูงชิงไห่ – ทิเบตระหว่างปี 1973 -1976 และประสบผลสำเร็จอย่างเป็นที่น่าพอใจ ทำให้มีข้อมูลในด้านนี้พอสมควร เวลาผ่านไป 40 ปี สภาพภูมิอากาศของโลกเกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างเห็นได้ชัด อากาศเรือนกระจกทำให้โลกอุ่นขึ้น อย่างเช่นเขตปกครองตนเองทิเบตที่ตั้งอยู่บนที่ราบสูงชิงไห่ – ทิเบต อุณหภูมิจะสูงขึ้น 0.31 องสาเซลเซียสต่อทุก 10 ปี สูงกว่าอัตราเฉลี่ยของทั่วโลก ตั้งแต่ต้นทศวรรษนี้ ที่ราบสูงชิงไห่ – ทิเบตก็เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างมาก ทำให้รัฐบาลจีนตัดสินใจว่าต้องดำเนินการสำรวจที่ราบสูงชิงไห่ – ทิเบตเชิงประวัติศาสตร์เป็นครั้งที่ 2

โดยเมื่อวันที่ 19 สิงหาคมปี 2017 ที่เมืองลาซาเมืองเอกเขตปกครองตนเองทิเบต มีการจัดพิธีเริ่มต้นการสำรวจที่ราบสูงชิงไห่ – ทิเบต เชิงประวัติศาสตร์เป็นครั้งที่ 2 นายสี จิ้นผิง ประธานาธิบดีจีนได้ส่งสารแสดงความอวยพรและความหวังต่อทีมงานนักวิทยาศาสตร์ 5 ทีมที่มีภาระหน้าที่สำรวจทางวิทยาศาสตร์หลายอย่าง เช่น สิ่งมีชีวิตโบราณกับระบบนิเวศปัจจุบัน การเปลี่ยนแปลงของธารน้ำแข็งและสิ่งแวดล้อม เป็นต้น โดยมีวัตถุประสงค์ที่จะรักษาระบบนิเวศของที่ราบสูงชิงไห่ – ทิเบต และจัดตั้งกลไกรับมือวิกฤตด้านสิ่งแวดล้อม

(Bo/Lin)