สำหรับ "คนที่เกิดหลังทศวรรษ 1980 หรือ ปาหลิงโฮ่ว" ซึ่งเพิ่งทำงานได้ไม่กี่ปี ต้นทุนการแต่งงานเป็นเสมือนธรณีประตูที่สูงจนเดินข้ามไม่ได้ แต่หากย้อนยุคกลับไปช่วง 30 ปีก่อนนี้ สำหรับคนรุ่นพ่อแม่ของคนกลุ่ม "ปาหลิงโฮ่ว" หรือคนรุ่นก่อนหน้านั้น ต้นทุนการแต่งงานถูกมากจนไม่รู้สึกมีความกดดัน ซึ่งรายการวันนี้จะเจาะถึงประเด็นการเปลี่ยนแปลงของต้นทุนการแต่งงานของชาวจีนในช่วงกว่า 40 ปีที่ผ่านมาครับ
ก่อนที่จะติดตามการเปลี่ยนแปลงของต้นทุนการแต่งงาน ขอแนะนำให้รู้จักคู่สามีภรรยา 4 คู่จากครอบครัวชนชั้นกลางใช้ในเมืองกว่างโจว ซึ่ง 2 คู่เป็นรุ่นพ่อแม่และอีก 2 คู่เป็นคนรุ่นลูก ซึ่งบันทึกและความทรงจำของคู่สมรส 4 คู่นี้มีส่วนช่วยให้พวกเราเข้าใจวิวัฒนการด้านต้นทุนการแต่งงานของชาวจีนในช่วงกว่า 40 ปีมานี้ได้โดยตรง ข้อมูลที่ได้มาจากครอบครัวดังกล่าวแสดงให้เห็นว่า ต้นทุนการแต่งงานในปัจจุบันสูงประมาณ 500 เท่า เมื่อเทียบกับช่วงกว่า 30 ปีก่อนนี้ ขณะที่รายได้ของคนจีนเพิ่มขึ้นเพียง 100 กว่าเท่าในช่วงระยะเวลาเดียวกัน
มีผู้ใช้อินเตอร์เน็ตจีนที่เป็นพวกปาหลิวโฮ่ว เขียนไมโครบล็อกว่า "คนรุ่นพ่อแม่ใช้เงินเดือน 2 ปีเองก็จะจัดพิธีแต่งงานได้แล้ว ขณะที่พวกเราต้องทำงานหามรุ่งหามค่ำต่อเนื่องกัน 7 ปีถึงจะมีความสามารถแต่งงานได้ การจัดพิธีแต่งงานโดยพึ่งพาลำแข้งของตนเองในปัจจุบันนั้น ยากกว่าการปีนขึ้นสู่ท้องฟ้าด้วยซ้ำไป"
ต้นทุนการแต่งงานของคนจีนในสมัยทศวรรษ 1960
พูดสภาพการเปลี่ยนแปลงของต้นทุนการแต่งงานของคนจีนลอยๆ อย่างนี้ ท่านผู้ฟังคงมองไม่เห็นภาพ ดังนั้นเรามาดูข้อมูลรายละเอียดการแต่งงานที่แท้จริงของป้าหลัวดีกว่าว่าเป็นอย่างไร ป้าหลัวแต่งงานกับลุงหลัวเมื่อปี 1964 เธอบอกว่า การดำรงชีวิตของคนสมัยนั้นธรรมดาและจืดชืด ไม่มีใครคิดเรื่องซื้อบ้านใหญ่ รถหรู แรงกดดันด้านการครองชีพไม่สูงเท่าไร สิ่งของและเครื่องใช้ที่จำเป็นสำหรับการแต่งงานไม่ได้สลับซับซ้อนเท่าปัจจุบัน คนจีนสมัยนั้นเห็นว่า การหาคู่รักและแต่งงานก็แค่การรับคู่รักมาอยู่กับครอบครัว
ลุงหลัวจำได้อย่างแม่นยำว่า เงินสำหรับจัดการแต่งงานของเขาและภรรยาเมื่อปี 1964 ใช้ไปไม่ถึง 700 หยวนด้วยซ้ำ สินค้า สิ่งของและเครื่องใช้ที่จำเป็นสำหรับคู่สมรสในสมัยนั้นที่จำเป็นก็มีจักรยาน จักรเย็บผ้า นาฬิกาข้อมือ วิทยุ ตู้เก็บของ ตู้เสื้อผ้า โต๊ะเครื่องแป้งและกระจกแต่งหน้า และเตียงสองชั้น เป็นต้น เนื่องจากครอบครัวลุงหลัวฐานะค่อนข้างดี สิ่งเหล่านี้จึงมีอยู่แล้วไม่ต้องซื้อหาใหม่ ทางครอบครัวจึงลงทุนมากหน่อยในส่วนของงานเลี้ยง โดยจองโต๊ะในภัตตาคารที่มีชื่อเสียงสำหรับเพื่อนสนิทมิตรสหายและญาติพี่น้องทั้งหมด 10 โต๊ะ ค่าอาหารต่อโต๊ะตกประมาณ 50 หยวน เบ็ดเสร็จแล้วแค่ 500 หยวน
สำหรับคนจีนในสมัยปี 1960 การจัดงานเลี้ยงวันแต่งงานในร้านอาหารถือเป็นเรื่องที่มีหน้ามีตาทางสังคมมาก การที่ครอบครัวลุงหลัวจองโต๊ะถึง 10 ที่นั้น ถือว่าลงทุนไม่น้อยเลยทีเดียว เพราะสมัยนั้นครอบครัวธรรมดามักจะจัดงานเลี้ยงที่บ้าน จัดได้ 4 – 5 โต๊ะไว้รองรับเพื่อนๆ และญาติพี่น้องซึ่งก็ถือว่ามาตรฐานแล้ว สำหรับชุดแต่งงาน ครอบครัวที่มีฐานะดีจะตัดชุดใหม่หรือเช่าชุดสวยๆ ให้เจ้าสาว ส่วนเจ้าบ่าวจะตัดเสื้อใหม่หรือซื้อเสื้อสำเร็จรูป ในวันสมรส ป้าหลัวเช่าชุดกระโปรงยาวสีแดงมาชุดหนึ่งในราคา 50 หยวนเพื่อเพิ่มความงาม ขณะที่ลุงหลัวจ่าย 40 หยวนซื้อเสื้อที่ตนเองชอบมาใส่
ท่านผู้ฟังครับ ผมขออธิบายเพิ่มนิดหนึ่งว่า ในสมัยทศวรรษ 1960 เงินเดือนเฉลี่ยของคนจีนอยู่ที่ประมาณ 40 หยวน ขณะที่ราคาข้าวสารอยู่ที่ 0.3 หยวนหรือ 3 เหมาต่อกิโลกรัม เนื้อหมูราคากิโลฯ ละ 1.6 หยวน ดังนั้น รายได้ต่อเดือนของคนจีนถ้าใช้ซื้อข้าวทั้งหมดจะได้ 130 กิโลฯ ถ้าซื้อเนื้อหมูจะได้ถึง 25 กิโลฯ ค่าใช้จ่ายในการแต่งงานของลุงกับป้าหลัวตกอยู่ที่ 700 หยวน ซึ่งกับว่าเป็นเงินเดือน 17 เดือนของลุงหลัว ดังนั้น สรุปได้ว่า เมื่อ 40 กว่าปีก่อน คนจีนใช้เงินเดือนเพียง 2 ปีก็สามารถจัดพิธีแต่งงานระดับมาตรฐานได้แล้ว
ต้นทุนการแต่งงานในสมัยทศวรรษ 1980
อีกตัวอย่างหนึ่งนะครับคือ อาเหลียงกับภรรยาแต่งงานเมื่อปี 1983 ซึ่งเท่ากับถัดมาอีก 20 ปีเศษสิ่งที่ประทับใจคู่สมรสนี้อย่างลึกซึ้งที่สุดคือ แทนที่จะเลี้ยงข้าวแขกที่มาร่วมพิธีแต่งงานในบ้าน พวกเขาตกลงจัดงานเลี้ยงในภัตตาคารสุดหรูของเมืองกว่างโจว ทั้งหมด 5 โต๊ะ โต๊ะละ 10 คน แต่ที่น่าแปลกใจสำหรับท่านผู้ฟังชาวไทยก็คือ อาหารที่เป็นวัตถุดิบสำหรับทำกับข้าวในภัตตาคาร ซึ่งรวมทั้งพวกหมู่เห็ดเป็ดไก่ อาหารทะเล ผักและผลไม้สด ทางครอบครัวอาเหลียงไปเลือกซื้อเองที่ตลาดก่อนแล้วใช้จักรยานถีบไปส่งที่ภัตตาคารให้พ่อครัวอาชีพหุงหาปรุงแต่ง ค่าใช้จ่ายในการทำอาหาร 5 โต๊ะที่ภัตตาคารจึงใช้ไปแค่ 100 หยวน แต่การลงทุนขนาดนี้ในสมัยนั้น ถือว่าให้เกียรติสูงต่อทั้งเจ้าบ่าวเจ้าสาวและแขกที่มาร่วมงานอย่างมาก
อาเหลียงแนะนำว่า สินสมรสหลักๆ ในช่วงทศวรรษ 1980 ที่มีในบ้านคือ โทรทัศน์สี ตู้เย็น เครื่องซักผ้าและเฟอร์นิเจอร์ที่เป็นชุด เนื่องจากเศรษฐกิจจีนสมัยนั้นยังคงเป็นเศรษฐกิจแบบวางแผน สิ่งของเครื่องใช้ไม่ได้หลากหลายรูปแบบและมีจำนวนสำรองไว้เพียงพอ การซื้อเครื่องใช้ไฟฟ้าและเฟอร์นิเจอร์หลายอย่าง จะต้องมีคูปองเสียก่อนถึงจะใช้เงินซื้อได้ อาเหลียงและภรรยาจึงนำใบรับรองการแต่งงานไปขอคูปองเตียงนอนแบบคู่และตู้เสื้อผ้าขนาดใหญ่ ถึงสามารถซื้อมาได้ อาเหลียงประเมินว่า ทางครอบครัวเขาต้องจ่ายประมาณ 1,000 หยวนเพื่อซื้อเครื่องใช้ไฟฟ้าที่จำเป็น และอีก 500 หยวนซื้อชุดเฟอร์นิเจอร์
คู่แต่งงานชาวจีนสมัยทศวรรษ 1980 ยังไม่ค่อยพิถีพิถันกับเสื้อผ้าที่ใส่ในวันแต่งงานเท่าไรนัก แต่ให้ความสำคัญกับชุดเครื่องนอน โดยเน้นใช้ของใหม่ที่มีลวดลายสิริมงคลและสีสันสวยงาม ไส้ของผ้าห่มและที่ปูเตียงเน้นฝ้ายคุณภาพดี ทั้งปลอกผ้าห่ม ผ้าปูเตียงและหมอนเน้นปักลวดลายดอกไม้สิริมงคล อาเหลียงจึงใช้เงินอีกประมาณ 500 หยวนซื้อเครื่องนอนคุณภาพดี ในวันแต่งงานอาเหลียงและภรรยาไม่ได้แต่งตัวต่างจากปกติมากเท่าไร พวกเขาใช้เงิน 120 หยวนซื้อเสื้อใหม่แบบค่อนข้างทางการและเรียบร้อยสำหรับใส่ในพิธีแต่งงาน แขกที่ร่วมงานชื่นชมเป็นเสียงเดียวกันว่า เจ้าบ่าวเจ้าสาวคู่นี้ดูเหมือนปัญญาชนจริงๆ
สุดท้ายอาเหลียงแนะนำถึงรูปถ่ายที่ระลึกงานแต่งของเขากับภรรยา สมัยนั้นจีนเพิ่งนิยมถ่ายรูปสี เขาพาภรรยาไปร้านถ่ายภาพ ช่างที่ร้านเติมเครื่องสำอางค์เล็กน้อยแต่งหน้าให้เจ้าบ่าวและเจ้าสาวดูสดใสกว่าปกติ แล้วถ่ายภาพสีท่านั่งเรียบร้อย รอตั้ง 2 วันจึงล้างออกมาเป็นภาพขนาด 20 นิ้วและใส่กรอบสวยงาม พวกเขาไปเอารูปถ่ายไปแขวนบนผนังบ้านด้วยความปิติยินดี ค่าใช้จ่ายในการถ่ายรูปนี้หมดไป 10 หยวน สรุปได้ว่า ต้นทุนการแต่งงานของอาเหลียงและภรรยาในช่วงทศวรรษ 1980 อยู่ที่ประมาณ 2,500 หยวน นับเป็นแบบมาตรฐานของคนจีนในสมัยนั้น ส่วนรายได้ของอาเหลียงซึ่งทำงานในโรงงานทั่วไปคือ 150 หยวน เงินเดือนระดับนี้ก็นับเป็นระดับทั่วไปของผู้ชาย ดังนั้นในช่วงทศวรรษ 1980 ผู้ชายทำงานแบบอดออมอย่างต่อเนื่องกัน 18 เดือนก็สามารถแต่งงานได้แล้ว
(Lu Feng)
